خرداد
وبلاگ
هر آنچه باید درباره انواع سوند بدانید
وسایل و تجهیزات پزشکی به ویژه سوند جز آن دسته اقلامی هستند که برای انتخاب درست و مناسب آن باید از پیش به‌خوبی تحقیق و پرس‌وجو کرد. در این مطلب قصد داریم راهنمایی جامع در خصوص انتخاب و خرید سوند ارائه داده و انواع آن را شرح دهیم. با ما همراه باشید.
سوند چیست؟
کاتتر (Catheter) یا سوند انواع و اقسام مختلف دارد که یکی از شناخته‌شده‌ترین آن‌ها سوند ادراری است. سوند لوله‌ای توخالی، باریک، انعطاف‌پذیر و نرم است که می‌تواند مایعات را وارد بدن فرد بیمار کرده یا آن‌ها را خارج کند. متناسب با نوع استفاده و محل جاگذاری سوند، به انواع مختلف دسته‌بندی می‌شود. سوند عموما برای تخلیه ادرار، تغذیه بیماران دارای مشکل بلع، ساکشن کردن مخاط بینی و… به کار می‌رود.
برای مثال اگر در دفع ادرار و یا کنترل ادرار مشکل دارید، یک کاتتر ادراری را وارد مثانه شما می‌کنند که این امکان را می‌دهد تا ادرار را برای شما دفع کند. اگر به خون یا دارو نیاز دارید، پزشک ممکن است از یک کاتتر داخل وریدی استفاده کند که با یک سوزن به یکی از رگ‌های شما متصل است (برای شیمی درمانی به این ترتیب آن را تزریق می‌کنند). یا اگر مشکل بلع داشته باشید یک سوند را به معده شما وارد می‌کنند تا غذا را به بدن شما برساند.
سونداژ چیست؟
برخی از بیماران هستند که به دلایل مختلف نیاز به سوندگذاری یا سونداژ دارند. سوندگذاری برای افرادی انجام می‌شود که در زمینه کنترل ادرار ناتوان هستند؛ مانند افراد سالمند، و بیمارانی که دچار عارضه مغزی شده‌اند. گاهی اوقات هم سوندگذاری به دلایل دیگری مثل عمل جراحی یا اندازه‌گیری دفع و جذب بدن بیمار صورت می‌گیرد. به جاگذاری سوند در بدن بیمار اصطلاحا سونداژ یا سوندگذاری می‌گویند که یک کار کاملا تخصصی است و به دو صورت دائمی و موقت انجام می‌شود.
انواع سوند یا کاتتر
حال که با سوند و کارکرد آن آشنا شدید به بررسی انواع آن و کاربردهای هر یک می‌پردازیم. انواع سوند عبارتند از :
- سوند ادراری؛
- سوند معده؛
- سوند رکتال؛
- سوند ساکشن.
۱- کاتتر (سوند) ادراری
دفع ادرار (ادرار کردن) یک عملکرد اساسی است که همه انسان‌ها در طول روز چندین بار باید این عمل را انجام بدهند تا از آسیب رسیدن به بدن جلوگیری کنند. ادرار کردن به دفع و حذف مواد زائد از بدن کمک می‌کند؛ و زمانی که انسان در دفع ادرار دچار مشکل می‌شود از سوند برای کمک به دفع و یا کنترل ادرار کمک می‌گیرند. همچنین از این وسیله برای خارج کردن ادرار از بدن قبل و بعد از عمل جراحی نیز استفاده می‌شود. سوند ادراری متناسب با مدت زمانی که نیاز به استفاده از آن دارید به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود.
انواع کاتترهای ادراری
بسته به بیماری افراد و مدت زمانی که به سوند نیاز دارد، پزشک ممکن است یکی از انواع سوند ادراری را برای بیمار تجویز کند. انواع سوند ادراری عبارتند از:
- سوند فولی؛
- سوند نلاتون؛
- سوند کاندوم یا کاندوم شیت؛
- سوند حالب یا دابل جی؛
- سوند بسکت رتریوال؛
- کاتتر سیستوکت یا سیستوستومی سوپراپوبیک.
۱- کاتتر فولی (Foley Catheter)
کاتتر فولی یا سوند جای گیرنده Indwelling Catheter یک لوله نازک و استریل است که به داخل مثانه وارد می‌شود تا ادرار را تخلیه کند. این سوند از نوع سوندهایی هستند که برای مدت طولانی در بدن باقی می‌ماند، به همین دلیل هم به آن سوند جای گیرنده می‌گویند. یک سر سوند فولی یک بادکنک کوچک پر از آب دارد که درون مثانه قرار می‌گیرد (بادکنک باعث می‌شود سوند از مثانه خارج نشود) و انتهای آن در داخل کیسه سوند قرار دارد. این نوع کاتتر هر سه ماه یک بار باید تعویض شود و در دسته سوندهای دائمی قرار می گیرد.
موارد استفاده از سوند فولی
مواردی که در آن از سوند فولی استفاده می‌شود عبارت‌اند از:
- انسداد مجاری ادراری با شرایط ترشحی که دفع ادرار را مشکل می‌کند مانند: سرطان پروستات، هیپرتروفی پروستات؛
- اختلال در عملکرد مثانه مانند: ترومای نخاعی؛
- جمع‌آوری یک نمونه ادرار استریل برای تشخیص برخی بیماری‌ها؛
- نظارت بر خروجی ادرار.
موارد ذکر شده تنها بخشی از موارد استفاده از سوند فولی هستند که ذکر شد.
انواع سوند فولی
سوند فولی به دو دسته بر اساس شکل و جنس تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:
سوند فولی از نظر جنس
سوند فولی از نظر جنس عبارت است از:
- لاستیکی
- پلاستیک فشرده
- سیلیکونی
سوند فولی از نظر شکل
سوند فولی از نظر شکل عبارت است از:
- سوند فولی سه راه که دارای سه حفره است، که حفره اول برای تخلیه ادرار و دو برای تخلیه بالون و حفره سوم برای تزریق آب و دارو است.
- سوند فولی مستقیم با امکان استفاده مجدد.
- سوند فولی نوک خمیده گرد از این نوع سوند فولی عموما برای مردان مسن که سایز پروستات آن‌ها بزرگ شده است استفاده می‌شود تا از انسداد مجرای ادراری جلوگیری شود.
- کاتتر فولی دو راه با یک کیسه در نزدیکی سوراخ انتهایی
۲- سوند نلاتون (Nelaton Catheter)
به سوندی نرم، فاقد بالون که از جنس پی وی سی با روکش سیلیکون است سوند نلاتون می‌گویند. این سوندها یک بار مصرف بوده و در رنگ‌های مختلف با عملکرد متفاوت تولید و عرضه می‌شوند. از این سوند معمولا در نمونه‌گیری ادرای استفاده می‌شود. از ویژگی‌های این سوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دارای بسته بندی جیبی و مسافرتی به شکل U است که به آسانی قابل حمل و جابه‌جایی است.
- بدون پوشش بوده و نیاز به انجام روانسازی با دست دارد.
- به دلیل وجود قسمت مخروطی در انتهای سوند از ترومایز شدن مجاری ادراری جلوگیری می‌کند.
موارد مصرف سوند نلاتون
از این سوند در موارد زیر استفاده می‌شود:
- وارد کردن دارو به مثانه؛
- باز کردن انسداد مجاری ادراری؛
- گرفتن نمونه استریل ادرار؛
- تخلیه ترشحات دهان، بینی و ریه.
سایز و رنگ سوند نلاتون
این سوند دارای رنگ‌بندی و اندازه‌های مختلف است که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
تفاوت سوند فولی و سوند نلاتون
تفاوت سوند فولی و نلاتون را به طور خلاصه می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- سوند فولی داری روکش است و در هنگام جاگذاری نیاز نیست که به صورت دستی روانسازی انجام شود بر خلاف سوند نلاتون
- سوند فولی منعطف بوده و دارای یک بالون در ابتدا است که موجب خارج نشدن سوند از جای خود می‌شود بر خلاف سوند نلاتون
- کاتتر نلاتون یک بار مصرف بوده و برای استفاده دائمی مناسب نیست اما کاتتر فولی مناسب برای مدت طولانی و دائمی است.
- در هنگام استفاده از سوند فولی می‌توان به فعالیت‌های روزانه پرداخت اما در مورد استفاده از سوند نلاتون این امکان وجود ندارد.
۳- کاتتر کاندوم (Condom Catheter) یا کاندوم شیت
این نوع کاتتر ویژه مردان است، برای استفاده از این سوند هیچ چیزی وارد مثانه بیمار نمی‌شود. در عوض، یک غلاف شبیه کاندوم در اطراف آلت تناسلی بیمار قرار می‌گیرد و با چسب مخصوص به عضو ثابت بدن متصل می‌شود و یک لوله ادرار را از مجاری ادراری به یک کیسه منتقل می‌کند. جنس این کاتتر معمولا از جنس لاتکس پوشش داده شده با سیلیکون یا پی وی سی است. این نوع سوند از بقیه سوندها راحتتر است اما احتمال نشت و جدا شدن کاتتر کاندوم از بقیه کاتترها بیشتر است. این کاندوم برای افرادی که دچار مشکلات حرکتی، بی‌اختیاری ادراری، زوال عقل و پرکاری مثانه هستند استفاده می‌شود.
از مزایای کاتتر کاندوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راحتی در استفاده از این سوند؛
- قابل استفاده بدون نیاز به پزشک متخصص؛
- کمتر بودن محدودیت حرکتی در مقایسه با سوندهای دیگر؛
- کاهش احتمال عفونت مجاری ادراری؛
- بدون درد.
۴- سوند حالب یا سوند دابل جی
به لوله‌ای بلند، باریک و انعطاف‌پذیر که با عمل جراحی در حالب (قسمت انتهایی کلیه که به مثانه متصل می‌شود) قرار می‌گیرد سوند حالب می‌گویند. سوند حالب دارای خمیدگی به شکل حرف J انگلیسی است و به همین دلیل به آن سوند دبل جی نیز گفته می شود. این سوند به دلیل اطمینان از جریان داشتن ادرار از کلیه به مثانه در حالب قرار داده می شود و امکان ماندگاری و استفاده از آن بین ۳ هفته تا یک ماه وجود دارد، بعد از گذشت این تایم کاتتر توسط پزشک و با یک عمل جراحی سرپایی خارج می‌شود.
موارد مصرف سوند حالب
از این سوند در موارد زیر استفاده می‌شود:
- تنگی دیواره حالب
- افراد دارای عارضه فیبروز خلف صفاقی
- بالا بودن حجم سنگ کلیه
۵- سوند بسکت رتریوال
کتتر بسکت جهت خارج کردن سنگ کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع سوند بسکت از طریق مثانه وارد حالب تحتانی شده و سنگ را گرفته و خارج می‌کند. این عمل توسط جراح اورولوژیست انجام می‌شود.
۶- کاتتر سیستوکت یا سیستوستومی سوپراپوبیک
کتتر سیستوکت یا سیستوستومی روش جراحی‌ای است که توسط متخصص برای افرادی که دارای تنگی مثانه و یا ضایعه نخاعی هستند استفاده می‌شود. در این روش پزشک یک شکاف بر روی مثانه ایجاد می‌کند بعد کتتر را در آن وارد می‌کند و اطراف آن را بخیه میزند؛ با این کار کاتتر در جای خود ثابت می‌ماند. زخم ناشی از این جراحی بعد از ۱ ماه خوب شده و بیمار دیگر برای مصرف نوشیدنی و مایعات محدودیتی ندارد. جنس این کتتر از پلاستیک نرم و بادوامی به نام پلی وینیل کلراید (PVC)، لاستیک و مواد سیلیکونی است.
مزایای سیستوستومی
از مزایای سیستوستومی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نبود محدودیت در مصرف مایعات و نوشیدنی؛
- عدم دغدغه در مورد تخلیه کیسه ادراری؛
- به مجاری ادراری آسیب نمی‌زند؛
- احتمال عفونت را کم می‌کند.
سایز و رنگ سوند ادراری
کاتتر ادراری دارای رنگ‌بندی و اندازه‌های مختلف است که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
۲- سوند معده (کاتتر نازوگاستریک، NG)
به لوله انعطاف‌پذیری از جنس پلاستیک که برای تغذیه، شستشوی معده، گرفتن محتوای معده برای بررسی‌های پزشکی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد سوند معده گفته می‌شود. سوند معده از طریق بینی توسط یک متخصص به معده و مری منتقل می‌شود و استفاده از این سوند موقتی است.
موارد استفاده از نازوگاستریک
مواردی که در آن از سوند معده استفاده می‌شود عبارت‌اند از:
- خارج کردن محتویات معده و ارزیابی آن؛
- تغذیه و رساندن دارو به بیمار؛
- رفع انسداد معده؛
- انجام کنتراست رادیولوژی برای تصویربرداری؛
- افرادی که مشکل بلع و هضم دارند (سکته مغزی، نوزاد نارس، بیمار دارای پارکینسون و . . .).
۳- سوند رکتال (رکتال تیوب)
سوند رکتال جهت کمک به بیمارانی که در ناحیه دستگاه گوارش مشکل دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سوند از جنس مدیکال گرید با جداره نرم و صاف است و با قرارگیری در ناحیه رکتوم به خروج گاز یا مواد دفعی کمک می‌کند. این وسیله از تروماتیزه شدن عضو جلوگیری می‌کند و دارای سایزها و رنگ‌های مختلفی است.
موارد استفاده از رکتال تیوب
مواردی که در آن از سوند رکتال استفاده می‌شود عبارت‌اند از:
- خارج کردن گازهای بدن؛
- دفع یبوست شدید؛
- دارو درمانی؛
- شستشو و معاینه؛
- پس از عمل جراحی روده؛
- رادیوگرافی از کولون.
۴- سوند ساکشن (Suction Catheter)
لوله‌ای تو خالی در اندازه‌های مختلف است که با اتصال به ساکشن تیوب و با کمک مکش دستگاه، خون، ترشحات و… را تخلیه می‌کند. از این وسیله برای تخلیه مایعات در فضاهای کوچک مانند دهان استفاده می‌کنند.
موارد استفاده از سوند ساکشن
مواردی که در آن از ساکشن کاتتر استفاده می‌شود عبارت‌اند از:
- در هنگام انجام عمل جراحی دهان و دندان
- تخلیه سریع نای و باز کردن راه تنفسی
سوند دائمی و سوند کوتاه مدت (یک بار مصرف)
برخی از سوندها را می‌توان برای کوتاه و بلند مدت استفاده کرد و ماندنشان در بدن مشکلی ایجاد نمی‌کند. این نوع سوندها به نام سوندهای دائمی هم شناخته می‌شوند. برخی دیگر از سوندها فقط برای استفاده کوتاه مدت و مواقعی چون بعد از عمل جراحی مورد استفاده قرار می گیرند. سوند فولی با نام سوند دائمی هم شناخته می‌شود و سوند ساکشن یک سوند کوتاه مدت و یک بار مصرف است.
عوارض استفاده از سوند
از عوارض بارز استفاده از سوند عفونت مجاری ادراری است که مراقبت بهداشتی و تعویض به موقع آن را امری حیاتی می‌کند. در هنگام سونداژ رعایت برخی از نکاتی می‌تواند احتمال عفونت را کم کند مانند: استفاده از روان کننده‌ها، انتخاب سایز مناسب سوند و استفاده از سوندهای با کیفیت.
یکی دیگر از عوارض سوند این است که امکان دارد بعد از جداسازی سوند از بدن، بیمار تا مدتی احساس سوزش و درد در هنگام دفع داشته باشد. اگر مراحل جاگذاری و جداسازی سوند به درستی انجام نشود ممکن است به بافت‌ها آسیب بزند و موجب درد و خونریزی شود.
تفاوت سوندها
اگر بخواهیم در مورد تفاوت سوندها صحبت کنیم باید آن‌ها را به چند دسته کلی تقسیم کنیم.
- تفاوت در محل قرارگیری: متناسب با نوع بیماری محل قرارگیری سوند می‌تواند مجاری ادراری، معده، روده و… باشد.
- تفاوت در مدت زمان مصرف: برخی از سوندها یکبار مصرف هستند مانند سوند ساکشن، برخی دیگر کوتاه مدت هستند مانند سوند نلاتون و برخی دیگر بلند مدت هستند مانند سوند فولی.
- از نظر سایز: سایز سوندها با هم متفاوت است و هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. همچنین سایزهای مختلف رنگ‌بندی های مختص خود دارند.
مراحل جاگذاری سوند
برای جاگذاری سوند مراحل زیر را باید طی کرد.
- در ابتدا پیشاب‌راه و نواحی اطراف آن را با محلول ضدعفونی تمیز میکنیم. روش اصولی برای پاک‌سازی پیشاب‌راه و نواحی اطراف آن بهتر است به صورت دورانی و از مجرای خروجی ادرار شروع شود.
- سپس سوند را به کمک ژل‌های روان کننده محلول در آب مانند لوبریکانت آغشته کرده و بعد از آن از طریق پیشاب‌راه به داخل مثانه هدایت میکنیم.
- اگر کاتتر مورد استفاده شما از نوع فولی است بعد از این که کاتتر وارد مثانه شد بالون را بسیار آرام با ۱۰ سی سی آب مقطر پر میکنیم.
- بعد از اتمام کار در صورت وجود ادرار در مثانه، از طریق کاتتر به کیسه ادرار منتقل می‌شود.
سخن آخر
در این مطلب در مورد انواع سوند و هر آنچه که در مورد سوند باید بدانید صحبت کردیم. سوندها دارای انواع و اقسام متفاوتی هستند و هر کدام دارای کارکرد مختلفی می‌باشند. در هنگام تهیه سوند به غیر از مواردی مانند نوع سوند، برند، شرکت سازنده و کارکرد آن، به سایز سوندی که تهیه می‌کنید هم دقت کنید.
شما می توانید جهت تهیه انواع سوندهای فولی، نلاتون، سوند کاندوم، سوند معده، سوند رکتال، ساکشن کتتر و حتی کیسه ادرار به وبسایت فروشگاه اینترنتی لوازم پزشکی هلثیوم مراجعه کنید.
با سلام و تشکر از اطلاعات بسیار خوب شما
من چند سال پیش در مالزی یک نوع سوند فولی دیدم که میله ی بسیار نازک در وسط آن وجود داشت برای جلوگیری از خم شدن ( در افرادی که تنگی مجرا دارند ).
تقریبا شبیه به آنژوکت عمل میکرد و بعد از جا گذاری میله آنرا بیرون می آوردند !
آیا چنین سوندی وجود دارد یا نه ؟ اگر هست اسمش چیست ؟
ممنون و سپاسگزارم
با سلام واحترام خدمت شما
در برندهای ایرانی چنین موردی رو مشاهده نکردیم پیگیری میکنیم اگر موردی موجود باشد بهتون اطلاع خواهیم داد.