ماسک تنفسی وسیله‌ای است که با پوشش دهان و بینی و با استفاده از فیلتر، سوپاپ یا کارتریج‌ها، هوا را از آلاینده‌ها مانند ویروس، باکتری، ذرات معلق در هوا، ریزگردها و گرد و خاک تصفیه می‌کند. این عمل تصفیه قبل از استنشاق هوا توسط فرد انجام می‌شود. انواع مختلفی از ماسک‌های تنفسی مانند ماسک‌های فیلتر دار، ماسک‌های صنعتی، ماسک‌های نیم صورت و … وجود دارند. این ماسک‌ها می‌توانند دارای لایه‌های مختلفی از فیلترهای تصفیه هوا، سوپاپ بازدم، گیره بینی، کش یا بند نگهدارنده و غیره باشند.
ماسک‌های سوپاپ دار یا فیلتر دار یکی از انواع ماسک‌های تنفسی بوده که نسبت به ماسک سه لایه جراحی، محافظت بالاتری دارند. ماسک سوپاپ دار با قرار گرفتن روی بینی و دهان فرد، هوا را از طریق سوپاپ موجود تصفیه کرده و فرد می تواند تنفس ایمن داشته باشد. در زمان خرید ماسک فیلتردار باید دقت کنید که ماسک باید از جنس الیاف نبافته باشد.
با استفاده از ماسک تنفسی یا ماسک سوپاپ دار مناسب، به مقدار زیادی از ابتلا به بیماری‌های واگیر و تنفسی پیشگیری می‌کنید. برای مثال از استفاده‌های عمومی ماسک تنفسی می‌توان به کاربرد آن در آلودگی هوا اشاره کرد. با استفاده از این وسیله در هنگام آلودگی هوا می‌توانیم از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های قلبی و ریوی پیشگیری کنیم. از انواع این وسیله می‌توان به ماسک N95 ، ماسک N99 ، ماسک FFP2 و ماسک FFP3 اشاره کرد.
ماسک فیلتر دار از چه چیز ساخته شده است؟
ساختار کلی این دسته از ماسک‌ها، شامل چند لایه پارچه نبافته روی هم قرار گرفته است که معمولا یکی از لایه‌های میانی ماسک، لایه فیلتردار است که می تواند مانع از عبور ذرات گرد و غبار، آلودگی، ذرات معلق و باکتری و ویروس‌ها شود.
معمولا از الیاف نانو، علاوه بر لایه‌های محافظتی و لایه فیلتردار در ساخت ماسک‌های فیلتر دار استفاده می‌شود. این لایه نقش مهمی در فیلتراسیون ماسک دارد، زیرا تا ۱۰۰ برابر بیشتر از سایر ماسک‌های فیلتر دار، هوای ورودی را از آلاینده و باکتری تصفیه می‌کند.
برخی از انواع این ماسک‌ها در سمت خود دارای یک یا دو عدد سوپاپ هستند که به تنفس راحت‌تر فرد کمک می‌کند. توصیه می‌کنیم اگر دچار مشکل تنفسی مانند آسم هستید، در هنگام خرید ماسک فیلتر دار، از وجود سوپاپ روی آن مطمئن شوید.
مزایای استفاده از ماسک فیلتر دار
- دارای آستری داخلی و خارجی از جنس پلی پروپیلن جهت ایجاد حس راحتی به مصرف کننده
- دارای کش مقاوم و محکم پارچه‌ای نگه دارنده سر ، گیره بینی قابل تنظیم و فوم روی بینی جهت راحتی مصرف کننده
- دارای دریچه بازدم که باعث کاهش هوای ناشی از تنفس شده و تنفس در هوای گرم و مرطوب را آسان می کند.
- پوشیده شده توسط کربن فعال که فرد مصرف کننده را در برابر ذرات و بخارات آلی فرار (VOCs) محافظت می‌کند.
- نگهداری و استفاده آسان
ماسک تنفسی استاندارد
موسسات مختلفی در سراسر جهان وجود دارند، که استانداردهای مختلف ماسک‌های تنفسی را تعیین می‌کنند. برای مثال در آمریکا، موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی (NIOSH) یا به طور مشترک توسط اداره ایمنی و بهداشت معدن (MSHA) این استانداردها ارائه می‌شود. در ایران نیز دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، مسئول تست و آزمایش‌های مربوط به ماسک‌های تنفسی است. ماسک‌هایی که از این موسسات بتوانند گواهی های مربوطه را کسب کنند، به عنوان ماسک تنفسی استاندارد شناخته می شوند.
موارد استفاده از ماسک فیلتر دار
- جلوگیری از آلوده شدن محیط توسط فرد
- جلوگیری از آلوده شدن فرد توسط عوامل بیماری زا
- کاهش آسیب آلودگی هوا
- آزمایشگاه ها
- بیمارستان ها
- پرسنل درمانی
- جلوگیری از انتقال بیماری‌های تنفسی
- جهت استفاده در مشاغل خاص مانند رنگ آمیزی و نجاری
- جهت استفاده در حین سم‌پاشی
- افرادی که زیاد در محیط‌های آلوده رفت و آمد می‌کنند
- افرادی که مشکل آسم و ناراحتی ریه دارند
- جلوگیری از سرماخوردگی و بیماری های واگیردار
- افرادی که نیاز به استفاده طولانی مدت از ماسک دارند
ماسک‌های فیلتر دار چقدر مانع از ابتلا به بیماری می‌شوند؟
انواع مختلف ماسک‌های فیلتر دار ، مانند ماسک N95 ، ماسک N99 و غیره در مقابل ورود یا خروج ویروس به سیستم تنفسی ۹۵ درصد و در مقابل باکتری ۱۰۰ درصد مقاوم هستند. علاوه بر این، ماسک‌های سوپاپ دار تا ۱۰۰ درصد مانع از ورود گرد و خاک و ریز ذرات به سیستم تنفسی می‌شوند، به همین دلیل انتخاب بسیار مناسبی برای استفاده در مناطق جنوبی و صنعتی کشور مانند اهواز، آبادان و مسجد سلیمان در فصول گرم جهت جلوگیری از ورود ریزگردها به ریه هستند.
در هنگام خرید ماسک فیلتر دار به چه مواردی باید دقت کرد؟
با شیوع بیماری «کرونا» و راه انتقال آن از طریق تنفس، استفاده از ماسک‌های جراحی ۳ لایه پزشکی و ماسک‌های سوپاپ دار بسیار رواج یافته است. اما در این میان مواردی است که باید در حین خرید به آن دقت و در خصوص برخی تعاریف اطلاعات داشته باشید:
میزان کارایی یا فیلتراسیون ماسک تنفسی
بر اساس تفاوت ساختار، لایه‌ها و تکنولوژی استفاده شده در انواع ماسک‌های سوپاپ دار، این محصولات میزان مشخصی از ذرات و آلاینده‌های معلق در هوا را تصفیه می‌کنند. به میزان و توان ماسک در فیلتر آلاینده‌ها، «میزان کارایی» یا «میزان فیلتراسیون» گفته می‌شود. هرچه میزان فیلتراسیون ماسک تنفسی بالاتر باشد، آن ماسک محافظت بیشتری از ریه‌ها انجام می‌دهد.
سوپاپ بازدم
این قطعه که معمولا از جنس PVC پزشکی یا سیلیکون است روی ماسک نصب شده و به تخلیه هوای بازدم از ماسک کمک می‌کند. سوپاپ‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که از ورود هوای بیرون از دریچه سوپاپ جلوگیری شود. دقت داشته باشید، سوپاپ روی ماسک با فیلتر آن متفاوت است. معمولا برای بهبود کاربری، و استفاده طولانی‌تر، روی ماسک سوپاپ کار می‌گذارند.
فیلتر ماسک
همانطور که اشاره کردیم ماسک‌های سوپاپ دار از چند لایه تشکیل شده‌اند که یکی از آن‌ها معمولا لایه فیلتر است. این لایه مخصوص از بین بردن ذرات جامد یا مایع معلق در هوا پیش از ورود به سیستم تنفسی است. دقت داشته باشید ماسک‌های جراحی سه لایه نیز جزء ماسک فیلتر دار محسوب می‌شوند اما فاقد سوپاپ هستند. بنابراین استفاده از عبارت «ماسک فیلتر دار» به جای «ماسک سوپاپ دار» اشتباه است. به بیان ساده‌تر، فیلتر لایه پارچه‌ای بوده که با فرآیند ذوب ساخته می‌شود، اما سوپاپ وسیله‌ای پلاستیکی جهت تخلیه هوای بازدم در ماسک است، بنابراین کاملا با هم متفاوت هستند.
انواع فیلتر ماسک
ماسک‌های فیلتر دار، بر حسب توانایی فیلتر هوای ورودی در خصوص یک یا چند نوع آلاینده، دسته بندی می‌شوند. سه نوع کلی N، P، R برای فیلترها وجود دارد. معمولا در کنار این حروف، عددی هم ذکر شده است که نشان دهنده توانایی ماسک فیلتردار در تصفیه آلاینده‌ها، باکتری‌های، ویروس‌ها و ریزگردها است.
چه مدت زمانی می‌توان از ماسک سوپاپ دار استفاده کرد؟
دقت داشته باشید که ماسک‌ها اصولا محصولاتی یکبار مصرف هستند مگر آن که دارای کارتریج یا سوپاپ و فیلتر قابل تعویض باشند. عده‌ای بر اساس نوع استفاده و کاربری مورد نظرشان از ماسک، نیاز دارند که از یک ماسک چندین مرتبه استفاده کنند. به همین دلیل عمر مفید ماسک سوپاپ دار برای آن‌ها بسیار با اهمیت است.
عمر مفید استفاده از ماسک در محیط آلوده و مکان‌های عمومی ۸ ساعت بوده و بهتر است با مواد ضدعفونی اقدام به شستشو و استفاده دوباره از این ماسک‌ها نکنید. معمولا مواد شوینده لایه فیلتر ماسک‌ها را از بین برده و باعث می‌شوند کارایی سابق را نداشته باشند.
در نمونه‌های خاصی از ماسک‌های سوپاپ دار، می‌توانید بعد از مدتی استفاده سوپاپ ماسک را تعویض کرده و دوباره از آن استفاده کنید. سوپاپ مصرف شده را بعد از تعویض دور بیاندازید و هرگز اقدام شستشو و ضدعفونی کردن آن برای استفاده دوباره نکنید.
دقت کنید که اگر ماسک شما پاره و کثیف شده باشد یا نفس کشیدن را برای شما دشوار کرده است، وقت آن رسیده که آن ماسک را دور انداخته و از ماسک جدید استفاده کنید.
چطور از یک ماسک استفاده کنیم؟
۱. قبل از باز کردن بسته بندی، دست‌هایتان را بشویید.
۲. از سالم بودن ماسک و نداشتن سوراخ و منافذ باز و عدم مخدوش بودن و تاریخ انقضای ماسک مطمئن شوید.
۳. پس از قرار دادن ماسک روی صورت، با فشار دادن ماسک آن را روی تیغه بینی محکم کنید.
۴. قبل از قرار گرفتن در محل آلوده، چند بار داخل ماسک نفس بکشید تا از نفوذ نکردن هوا از جداره‌های آن مطمئن شوید.
۵. هرگز از ماسک مخصوص بزرگسالان برای کودکان استفاده نکنید. ماسک باید کاملا بر روی صورت کودکان قرار گیرد.
روش صحیح برداشتن ماسک
۱. پیش از دست زدن به هر چیز، دست‌هایتان را کامل بشویید.
۲. برای برداشتن ماسک از بندهای آن کمک بگیرید و به قسمت جلویی و فیلتر آن دست نزنید چرا که امکان انتقال آلودگی به بدن شما وجود دارد.
۳. ماسک را خارج کرده و در سطل زباله بیاندازید.
۴. پس از برداشتن و دور انداختن ماسک دوباره دست‌هایتان را بشویید تا آلودگی منتقل شده به دست‌هایتان از بین برود.
کلام آخر
اهمیت استفاده از ماسک برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های تنفسی و ممانعت از ورود گرد و غبار، ویروس و ریزگردها به سیستم تنفسی به خصوص در شرایط کنونی و احتمال ابتلا به بیماری تنفسی «کرونا» بر هیچکس پوشیده نیست. استفاده از ماسک در تمامی مکان‌ها مانند خانه یا در حین پیاده‌روی اجباری نیست، اما اگر در مکان‌های عمومی رفت و آمد می‌کنید یا در شرایطی قرار دارید که امکان رعایت فاصله اجتماعی (حداقل ۲ متر) وجود ندارد، باید حتما از ماسک استفاده کنید. در هنگام خرید به اصالت کالا توجه داشته باشید و برای اطمینان از کیفیت و ضمانت آن بهتر است برای خرید به داروخانه‌ها مراجعه کرده یا برای کاهش حضور در اجتماع و شکستن حلقه اپیدمی انتقال بیماری‌های ویروسی مانند «کرونا» از طریق فروشگاه‌های آنلاین و معتبر لوازم پزشکی مانند هلثیوم اقدام نمایید. هلثیوم ضمانت اصل بودن و کیفیت کالای شما را تضمین می‌کند.