یکی از تجهیزات پزشکی بسیار پرکاربرد سرنگ و سر سوزن است. در گذشته سرنگها و سر سوزنها از جنس فلز یا شیشه بود و بارها مورد استفاده قرار میگرفت. اما امروزه سرنگ و سر سوزنها اغلب یکبار مصرف و از جنس پلاستیک هستند. در این مطلب قصد داریم در مورد انواع سرنگ و سرسوزنهای موجود در بازار صحبت کنیم. این اطلاعات به شما در انتخاب سرنگ و سر سوزن مناسب کمک میکند.
سرنگ چیست
سرنگ وسیلهای استوانهای شکل و توخالی است که در انتهای آن یک پیستون کشویی قرار دارد و برای تزریق یا خارج کردن مایع از بدن مورد استفاده قرار میگیرد. روش کار سرنگها بدین صورت است که وقتی پیستون را به سمت پایین حرکت دهیم میتوانیم مایع را به بدن تزریق کنیم و اگر برعکس آن عمل کنیم یعنی پیستون را به سمت بالا بکشیم و حرکت دهیم، مایع از بدن خارج میشود.
اجزاء سرنگ
یک سرنگ از سه بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از محفظه پیستون، پیستون و گسکت. بر روی سرنگ سر سوزن قرار میگیرد که در ادامه به شرح آن نیز میپردازیم.
-
محفظه پیستون (Barrel)
این لوله استوانهای شکل و مدرج است و سیلندر در آن قرار میگیرد و میتوان سیلندر را در آن به داخل هل داد یا بیرون کشید. این محفظه معمولا به صورت شفاف است تا میزان مایعات و همچنین وجود حباب در هنگام تزریق قابل رویت بوده و از بروز خطا جلوگیری شود.
-
سیلندر (Plunger)
سیلندر که با نام پیستون مصطلح شده است، قطعهای استوانهای شکل است که درون محفظه پیستون قرار میگیرد و میتوان آن را داخل محفظه به عقب و جلو حرکت داد. در صورت عقب کشیدن سیلندر، مایع یا گاز داخل بشکه مکیده میشود و اگر به داخل فشار داده شود، مایع یا گاز از آن خارج میشود.
-
گسکت
یک قطعه لاستیکی واشر مانند است که به بخش انتهایی پیستون متصل میشود و از برگشت یا نشت مایع یا گاز به عقب و به فضای میان سیلندر و محفظه پیستون در حین جابجایی سیلندر جلوگیری میکند. بعلاوه این قطعه فشار وارده از سمت سیلندر در حین انتقال دارو را کنترل مینماید. گسکت معمولا به رنگ سیاه است و بهتر است از جنس غیرلاتکس ساخته شود تا از ایجاد حساسیت احتمالی در بیماران جلوگیری شود. گسکت قطعهای است که در همه سرنگها وجود ندارد. سرنگهای دارای گسکت سه قطعه نامیده میشوند و سرنگهای فاقد گسکت دو قطعه نامیده میشوند. در ادامه بیشتر در مورد این دستهبندی سرنگها صحبت میکنیم.
انواع سرنگ
با توجه به تغییر نیازهای علم پزشکی، انواع متنوعی از سرنگ و سر سوزن ارائه شده است. امروزه طیف گستردهای از این ابزارها در دسترس هستند و در زمینههای مختلف پزشکی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار میگیرند. سرنگها همان طور که اشاره شد دارای انواع و اقسام گوناگون هستند که در ادامه به شرح هر کدام میپردازیم:
-
سرنگ لوئرلاک یا سرپیچی (سرپیچ دار)
سرنگهای لوئرلاک (Luer Lock) دارای اتصالات سرپیچی میباشند. در این سیستم، سوزن به بدنه سرنگ پیچ میشود. هدف این اتصالات جلوگیری از نشتی بین قسمتهای مختلف سرنگ است.
-
سرنگ لوئراسلیپ یا فشاری (ساده)
در سرنگ فشاری یا ساده که با نام سرنگ لوئراسلیپ ( Luer Slip) نیز شناخته میشود برای جاگذاری سر سوزن نیاز به پیچ کردن آن نیست. در این نوع سرنگها سر سوزن با کمک فشار بسیار کم در جای خود قرار گرفته و محکم میشود. در واقع عمده تفاوت دو نوع سرنگ لوئرلاک و لوئراسلیپ در نحوه اتصال سرسوزن به بدنه سرنگ است. در سرنگهای لوئراسلیپ احتمال جدا شدن سر سوزن از سرنگ در حین کار وجود دارد.
-
سرنگ پیستون دار (سرنگ سه قطعه)
یکی دیگر از انواع سرنگها، سرنگهای پیستون دار یا سه قطعه است. در سرنگهای سهقطعهای یک واشر یا گسکت تعبیه شده است که مانع از نشت مایع از آن میشود و در آزمایشگاهها بسیار کاربرد دارد.
-
سرنگ بدون پیستون (سرنگ دوقطعه)
سرنگهای بدون پیستون که با نام سرنگهای دوقطعه شناخته میشوند، فاقد گسکت بوده و معمولا قیمت ارزانتری نسبت به سرنگهای سهقطعه دارند. برای تشخیص این نوع سرنگ از سرنگهای پیستوندار کافی است نسبت به شناسایی قطعه سیاهرنگ (گسکت) اقدام کنیم. سرنگهایی که دارای این قطعه هستند پیستوندار و سرنگهای فاقد آن از نوع بدون پیستون یا دوقطعه هستند.
در حقیقت هم سرنگهای دوقطعه و هم سرنگهای سه قطعه هر دو دارای قطعه پیستون هستند و این داشتن یا نداشتن گسکت است که تفاوت ایجاد میکند اما آنچه در بازار ایران مصطلح است این است که به سرنگهای فاقد گسکت بدون پیستون و به سرنگهای دارای گسکت سرنگهای پیستوندار میگویند.
-
سرنگ انسولین و انواع آن
سرنگهای انسولین جهت تزریق انسولین به بیماران دیابتی مورد استفاده قرار میگیرند. این سرنگها دارای طول و اندازه متفاوتی هستند. انسولین باید به صورت زیرجلدی تزریق شود، یعنی در لایهای از چربی بین ماهیچه و پوست. به همین دلیل سرنگهای انسولین دارای طول سوزن متفاوت میباشند.
- طول سر سوزن کوتاه، کمتر از ۱۰ میلیمتر (سرنگهای با طول سر سوزن ۴، ۵، ۶، ۷ و ۸ میلیمتر)
- طول سر سوزن بلند، بیش از ۱۰ میلیمتر (سرنگهای با طول سر سوزن ۱۲، ۱۳، … میلیمتر).
امروزه با پیشرفت تکنولوژی سرنگهای انسولین با سر سوزنهای کوتاهتری مانند ۳٫۵ میلیمتری (گیج ۳۴) هم وارد بازار شده است. البته کوتاهترین سر سوزن موجود در بازار ایران سرنگ انسولین با سر سوزن گیج ۳۳ و طول ۴ میلیمتر است که به عنوان مناسبترین و ایمنترین نوع سر سوزن جهت تزریق انسولین شناخته میشود و امکان تزریق عضلانی را به حداقل میرساند.
سرنگهای انسولین به صورت منظم جهت تزریق انسولین مورد استفاده قرار می گیرند و برای اینکه آسیب کمتری به پوست وارد کنند دارای عرض باریک هستند. این سرنگها دارای دو نوع هستند:
در سرنگهای انسولین یکپارچه سر سوزن بر روی بدنه چسبیده است و جدا نمیشود. اما در سرنگهای انسولین سر سوزن جدا قسمت سر سوزن از بدنه جدا میشود. به طور کلی سرنگ انسولین یکپارچه برای افراد دیابتی مناسبتر است زیرا در سرنگهای انسولین سر سوزن جدا همواره مقداری از انسولین در سرنگ باقی میماند و این مسئله میتواند در محاسبه دوز تزریقی خطا ایجاد کند. به همین دلیل سرنگهای انسولین سر سوزن متصل دارای دقت بالاتری هستند. از سرنگهای انسولین سر سوزن جدا معمولا در دامپزشکیها و یا آزمایشگاهها استفاده میشود. این سرنگها دارای سر سوزن ضخیمتر بوده و برای نمونهگیری از حیوانات استفاده میشوند. اما سرنگهای انسولین سر سوزن متصل دارای سر سوزن ریزتر بوده و درد کمتری هم دارند.
این نوع سرنگ دارای سه سایز پرکاربرد است که عبارتاند از:
- سرنگ انسولین ۳۰ واحدی یا ۰٫۳ میلیلیتری؛
- سرنگ انسولین ۵۰ واحدی یا ۰٫۵ میلیلیتری؛
- سرنگ انسولین ۱۰۰ واحدی یا ۱ میلیلیتری.
در انسولین ۱۰۰ واحدی که پرکاربردترین نوع است، در هر یک میلیلیتر مایع، ۱۰۰ واحد انسولین وجود دارد.
تفاوت این سرنگها تنها در حجم آنها نیست. در سرنگهای انسولین محفظه سرنگ با خطوطی جهت اندازهگیری دوز انسولین مدرج شده است. در سرنگهای ۱۰۰ واحدی یا یک میلیلیتری هر خط معادل دو واحد است در حالیکه در سرنگهای ۵۰ واحدی و ۳۰ واحدی هر خط معادل یک واحد است.
معمولا ضخامت سر سوزن با واحد گیج اندازهگیری میشود. گیج سر سوزن نسبت عکس با ضخامت آن دارد یعنی هرچه گیج کمتر ضخامت سر سوزن بیشتر و بالعکس.
سرنگهای انسولین به دلیل داشتن سر سوزن بسیار نازک، کمدرد بوده و علاوه بر تزریق انسولین کاربردهای فراوان دیگری نیز دارند. همچنین با پیشرفتهای تکنولوژیکی اخیر، برخی سرنگهای انسولین با سر سوزن قطر ۰٫۲ میلیمتر ساخت کشور ژاپن به بازار عرضه شده که به نام سرنگهای انسولین بدون درد شناخته میشوند. این سرنگها برای افراد دیابتی نوع یک که چندین مرتبه در روز نیاز به تزریق انسولین دارند بسیار مناسب و کاربردی میباشد.
از جمله سایر کاربردهای سرنگهای انسولین میتوان موارد زیر را برشمرد:
- تزریق واکسن برای نوزادان و کودکان؛
- تزریق بیحسی؛
- عملهای زیبایی؛
- تزریق ژل و بوتاکس؛
- مزوتراپی مو؛
- جراحی چشم.
نکات مهم در انتخاب سرنگ انسولین مناسب:
- کاربرد انسانی یا حیوانی را حتما در موقع خرید در نظر داشته باشید.
- اندازه گیج سر سوزن یا قطر آن را در نظر بگیرید. گیجهای بالاتر نازکتر هستند و درد کمتری دارند و بنابراین برای افرادی که روزی چند بار تزریق دارند مناسبترند. برای کودکان از گیجهای بالا که سر سوزن نازکتری دارند استفاده کنید.
- حجم سرنگ متناسب با میزان واحد انسولین تزریقی شما باشد. رایجترین نوع سرنگ انسولین ۱۰۰ واحدی و ۵۰ واحدی میباشد. افرادی که دوزهای متفاوتی از انسولین را در ساعات مختلف شبانهروز تزریق میکنند باید حتما سرنگهای انسولین با حجمهای متفاوت در دسترس داشته باشند.
- سرسوزنهای کوتاه به دلیل جلوگیری از ورود انسولین به بافت عضله، میتوانند سریعتر سطح قند خون را تنظیم کنند و به همین دلیل مناسبتر از سرنگهای انسولین با سر سوزن بلند هستند.
توجه داشته باشید که سرنگهای انسولین با نازکتر شدن سر سوزن قیمت بالاتری خواهند داشت بنابراین سرنگهای انسولین بدون درد از نظر اقتصادی گرانترین هستند.
نکته مهم در مورد سرنگ انسولین این است که این سرنگها معمولا یکبار مصرف هستند اما برخی افراد بنا به شرایط نگهداری و به شرط دور نگهداشتن از آلودگی میتوانند تا زمانیکه سوزن آن کند نشده و آسیب ایجاد نمیکند مجدد از آن استفاده کنند.
-
سرنگ گاواژ
بسیاری از بیماران به دلایل متعددی دچار مشکل بلع هستند به همین دلیل باید غذا را از طریق سرنگ گاواژ به بدن این افراد منتقل کرد تا دچار مشکلات ناشی از عدم تغذیه درست نشوند. ساختار سرنگهای گاواژ با دیگر سرنگها تفاوت چندانی ندارد. این نوع سرنگها نیز به دو دسته سرنگهای گاواژ ۲ قطعهای و ۳ قطعهای تقسیم میشوند. در سرنگهای ۳ تکه یک واشر (گسکت) وجود دارد که به انتقال روانتر مواد کمک میکند. متریال مورد استفاده در ساخت این نوع سرنگ پلیپروپیلن و پلیاتیلن بوده و در بستهبندی استریل شده با گاز اتیلن اکساید به بازار عرضه میشود. این سرنگ دارای دو نوع زیر است:
- حجم ۵۰ سیسی
- حجم ۱۰۰ سیسی
سرنگهای گاواژ دو تکه از نظر اقتصادی به صرفهتر از سرنگهای سهتکه هستند و قیمت پایینتری دارند. این سرنگها یکبار مصرف بوده و بهتر است بعد از یک بار استفاده دور انداخته شود و سرنگی دیگر جایگزین آن شود.
یکی از تفاوتهای سرنگ گاواژ با سایر سرنگهای حجم بالا مانند سرنگهای ۵۰ سیسی این است سرنگ گاواژ فاقد سر سوزن است زیرا همانطور که در بالا گفته این سرنگ جهت انتقال مواد غذایی و یا شستشو مورد استفاده قرار میگیرد.
معمولا سرنگها در سیفتی باکس امحاء میشوند. این کار جهت افزایش ایمنی در انتقال زبالههای پزشکی که میتواند منجر به انتقال عفونت و آلودگی شود، انجام میگیرد.
کاربردهای سرنگ گاواژ:
- تغذیه بیمارانی که دچار عدم هوشیاری هستند؛
- تغذیه بیمارانی که قادر به غذا خوردن به طور طبیعی نیستند؛
- تغذیه از طریق سوند معده؛
- شستشوی مثانه؛
- در دامپزشکی.
-
سرنگ توبرکولین
این نوع سرنگ از نظر ظاهر با سرنگهای معمولی بسیار تفاوت دارد. بدنه این نوع سرنگ استوانهای شکل و باریک است و یک سوزن بسیار ریز بر روی آن قرار دارد. ظرفیت این نوع سرنگها یک سیسی است که بر روی آن درجه بندیهایی بر اساس میلیلیتر وجود دارد. این سرنگ کاربردهای ویژهای دارد و برای مواردی مانند: شستوشوی زخمها، تزریق برخی از محلولها برای کودکان و نوجوانان، درناژ لولهها، برخی از تستهای داخل جلدی، تزریق مقدار بسیار کم داروهای غلیظ و مواردی از این دست کاربرد دارد.
-
سرنگ شیشه ای
سرنگهای شیشهای عموما در مواردی استفاده میشوند که مایع درون آنها از حساسیت بالایی برخوردار است (مانند مواد اسیدی) و امکان دارد با پلاستیک واکنش نشان دهد. این نوع سرنگ در برابر حرارت مقاومت بیشتری دارد. سرنگهای شیشهای یکبار مصرف نیستند و قبل از استفاده معمولا با دستگاه اتوکلاو استریل میشوند. از این سرنگها در آزمایشگاهها جهت نمونهبرداری استفاده میشود. همچنین در عملهای زیبایی و تزریق ژل و بوتاکس هم کاربرد دارد.
-
سرنگ مزوتراپی
مزوتراپی یک روش درمانی غیرتهاجمی جهت برطرف کردن لکهای پوست صورت و چین و چروکها و همچنین پیشگیری از ریزش مو میباشد. در این تکنیک مواد مغذی، ویتامین، هورمونها و داروها به وسیله سوزنهای بسیار نازک به لایه میانی پوست تزریق میشود. این کار توسط سرنگهای مخصوص مزوتراپی که عموما نوعی سرنگ انسولین هستند انجام میشود. همانطور که در بالا اشاره شد سرنگهای انسولین به دلیل داشتن سوزنهای بسیار نازک کمدرد بوده و در مزوتراپی صورت و مو کاربرد دارند. معمولا از سرنگهای انسولین گیج بالا که نازکتر هستند در این روش استفاده میشود.
-
سرنگ شستشو
سرنگهای شستشو عموما در دندانپزشکیها و مراکز درمانی مورد استفاده قرار میگیرند. این سرنگها به گونهای طراحی شده اند که برای تزریق و یا نمونهبرداری مناسب نیستند. از این نوع سرنگها بیشتر در دندانپزشکی برای شستشوی عصب و یا مکان خونریزی استفاده میشود که با نام سرنگ کند نیز شناخته میشوند و دارای سر سوزن کند میباشند. همچنین از نوع بزرگتر آن برای شستشوی گوش استفاده میشود.
نوع دیگری از دستهبندی سرنگها بر اساس نوع سر سرنگ میباشد که به چهار دسته زیر تقسیم می شوند:
- پیچی یا لوئرلاک (Luer lock tip)
- فشاری یا لوئراسلیپ (Luer slip tip)
- خارج از مرکز (Eccentric tip)
- کاتتری (Catheter tip)
سرنگهای با سری لوئرلاک و لوئراسلیپ پیشتر شرح داده شدند.
سرنگهای خارج از مرکز (Eccentric) سرنگهایی هستند که سر سرنگ آنها در مرکز قرار ندارد. این نوع سرنگها بیشتر در تزریق عروق سطحی به کار میروند. در مقابل سرنگهای با نوک مرکزی (Concentric) هستند که سر سرنگ دقیقا در مرکز قرار دارد. این نوع سرنگها مرسومتر و پرکاربردتر هستند.
سرنگهای با سری کاتتری از انواع سرنگهای شستشو هستند که بدون سر سوزن میباشند و برای اهداف شستشو و تمیز کردن به کار میروند. همچنین این نوع سرنگها جهت انجام تزریق مایعات همراه با لولهگذاری نیز کاربرد دارند.
انواع سایز سرنگ
سرنگها به غیر از اینکه از نظر شکل و ظاهر انواع گوناگون دارند از نظر میزان حجم و اندازه هم متفاوت هستند. عموما سرنگها را از نظر حجم با واحد سیسی میسنجند. اندازههای رایج سرنگها، اندازه ۰٫۵ سیسی، ۱ سیسی، ۲ سیسی، ۳ سیسی، ۵ سیسی، ۱۰ سیسی، ۲۰ سیسی، ۳۰ سیسی و ۵۰ سیسی است.
نکات مهم در انتخاب سرنگ
انتخاب انواع مناسب سرنگ برای کاری که میخواهید انجام دهید بسیار مهم است. در هنگام انتخاب سرنگ حتما باید به موارد زیر توجه کنید تا در هنگام استفاده دچار مشکل نشوید. از جمله موارد مهم در انتخاب نوع سرنگ میتوان به نوع دارو، دوز داروی مصرفی و کاربرد سرنگ اشاره کرد.
نوع دارو در اینکه چه جنس سرنگی را انتخاب کنید بسیار تاثیرگذار است. برای تزریق برخی از داروها نیاز به سرنگ فلزی یا شیشهای دارید. اما این نکته نیز قابل ذکر است که عموما این داروها در بیمارستان تزریق میشوند و برای تزریق داروهای در دسترس همان سرنگهای پلاستیکی مناسب هستند.
در مورد کاربرد سرنگها نیز به این نکته توجه کنید که سرنگها فقط برای تزریق مورد استفاده قرار نمیگیرند. به همین علت نوع کار را باید مشخص کنید. اگر برای نمونهبرداری نیاز به سرنگ دارید، سرنگهای مخطوری گزینه مناسبی هستند. یا برای تغذیه یک بیمار از طریق لوله، سرنگ گاواژ گزینه مناسبی است.
یکی دیگر از نکات قابل توجه در انتخاب سرنگ دوز داروی مصرفی است. همانطور که ذکر شد سرنگها دارای حجم و اندازه مختلف هستند. برای همین در انتخاب سرنگ دوز داروی مصرفی بسیار مهم است. اگر دوز داروی مصرفی شما ۵ سیسی است شما از سرنگ با حجم کمتر استفاده کنید دچار مشکل شده و مجبور به دو بار تزریق برای بیمار میشوید، که این امر موجب آزار بیمار میشود. یا اگر سرنگ بزرگتر انتخاب کنید در هنگام تزریق با مشکلاتی مواجه میشوید. در نتیجه باید در هنگام انتخاب سرنگ به همه این موارد توجه کنید.
سر سوزن
سر سوزن (needle) یک سوزن توخالی است که به سرنگ متصل میشود و به کمک آن میتوان مایعات را به بدن وارد و یا از آن خارج کرد. تمام سر سوزنهای موجود در بازار دارای دو قسمت هستند یک قسمت پلاستیکی و یک قسمت فلزی. قسمت پلاستیکی سرسوزن برای اتصال به سر سرنگ است. و قسمت فلزی سوزنی است که برای تزریق یا نمونهبرداری مورد استفاده قرار میگیرد. جنس مورد استفاده در ساخت سر سوزن از استیل ضد زنگ است.
بخش های سر سوزن
سر سوزنها شامل سه قسمت هستند:
- Shaft: بدنه فلزی سوزن؛
- Bevel: نوک سوزن که حالت مورب دارد؛
- HUB: قسمت اتصال سر سوزن به سرنگ.
سایزبندی سر سوزن
سایز سر سوزنها را از سه نظر میتوان دستهبندی کرد: از نظر قطر، طول و رنگ. سر سوزنها همه دارای سایز هستند که اصطلاحا به آن گیج نیز میگویند. طول سر سوزن متناسب با نوع تزریق تغییر میکند. به عنوان مثال از سر سوزنهای با طول بیشتر برای تزریقهای عضلانی استفاده میشود در حالیکه از سر سوزنهای کوتاهتر جهت تزریقات زیرجلدی استفاده میشود.
رنگ سر سوزن متناسب با اندازه گیج و قطر خارجی آن است. در جدول زیر میتوانید سایز انواع سر سوزن را مشاهده کنید.
جنس سرسوزن
همانطور که در ابتدای این مبحث ذکر شد جنس بدنه سر سوزن عموما از استیل ضدزنگ و ضدحساسیت است تا در هنگام استفاده بیمار دچار مشکل نشود. قسمت انتهایی سر سوزن که به سرنگ متصل میشود از جنس پلاستیک است. برخی از سرسوزنها که موارد مصرفی خاصی دارند از فولاد جراحی ساخته میشوند و برخی از دیگر انواع سر سوزنها مانند کاتترهای سیاهرگی از جنس پلاستیک هستند.
ویژگی های سر سوزن
سر سوزنها متناسب با نوع کارکرد خود باید ویژگیهایی داشته باشند که این ویژگیها عبارتاند از:
- تیز بودن نوک سوزن؛
- استفاده از متریال با کیفیت؛
- استریل بودن؛
- استاندارد بودن طول سوزن؛
- رنگ و قطر سر سوزن.
همانطور که مشاهده کردید سر سوزنها نیز به مانند سرنگها دارای انواع و اقسام متفاوتی هستند و کاربرد متفاوتی نیز دارند. در نتیجه، در هنگام انتخاب سر سوزن باید به کاربرد آن نیز توجه کرد.
خرید سرنگ و سر سوزن
برای خرید سرنگ و سر سوزن علاوه بر برند و استانداردهای دریافت شده توسط سازنده (مانند گیج سر سوزن، طول سر سوزن، حجم سرنگ، نوع سرنگ، … ) باید نکات دیگری مانند کاربرد سرنگ و سر سوزن، دوز داروی مصرفی و موارد دیگر را نیز در نظر گرفت. برای خرید انواع سرنگها و سر سوزنها میتوانید به مراکز فروش تجهیزات پزشکی و فروشگاههای اینترنتی تجهیزات پزشکی مراجعه کنید. برای یک خرید راحت و آسان میتوانید به فروشگاه اینترنتی هلثیوم مراجعه کرده و با خیال آسوده قیمتها را مقایسه کنید و خرید خود را انجام دهید.
ینی بوووووووس
هرچی سایتارو دور زدم هیچی مث این سایت نمیشه. چقد مرتب
چقددددد منظم و طبقه بندی شده
دمتون گرم
خدا بهتون خیر بده
ایول
با سلام و احترام خدمت شما
ممنون بسیار لطف دارید
در خدمتتان هستیم.