چسب زخم از آن دسته لوازم پزشکی محسوب می‌شود که وجود آن در جعبه کمک‌های اولیه هر خانه‌ای ضروری است. چسب زخم یک پانسمان کوچک است که برای زخم‌ها و آسیب‌دیدگی‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت چسب زخم روی ناحیه جراحت دیده قرار می‌گیرد تا هم مانع از رسیدن آلودگی به زخم شده و هم مانند بخیه با قرار دادن دو لبه زخم به بهبود سریع‌تر آن کمک کند.
اجزای تشکیل دهنده چسب زخم
چسب زخم معمولا از یک لایه بیرونی پارچهای یا نایلونی تشکیل شده و درون آن یک قطعه گاز یا بالشتک سلولزی قرار دارد که به لایه چسب‌دار، متصل است. قسمت سفیدرنگ چسب زخم از جنس زینک اکساید است که روی زخم قرار می‌گیرد و مانع از چسبیدن نوار چسب به زخم می‌شود. ضمنا زینک اکساید با جذب رطوبت به ترمیم زخم هم کمک می‌کند.
تاریخچه چسب زخم
محافظت و درمان زخم‌ها و آسیب‌های سابقه طولانی دارد، ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح مصریان باستان از عسل برای بهبود جراحات پوستی استفاده می‌کردند. همانطور که می‌دانید عسل یک آنتی بیوتیک قوی است که از عفونت جلوگیری می‌کند. ۴۶۰ سال پیش از میلاد مسیح هم بقراط پدر علم پزشکی از سرکه برای شستشوی زخم و از برگ انجیر برای پانسمان آن استفاده می‌کرد. از جمله راهکارهای دیگری که برای درمان‌های جراحت پوستی در گذشته انجام می‌شود می‌توان به استفاده از سرب، نقره و زعفران و نعناع اشاره کرد.
اما جالب است بدانید نزدیک به صد سال از اختراع چسب زخم امروزی می‌گذرد و در طی این سال‌ها این محصول با پیشرفت‌های جالبی همراه بوده است. اولین بار و در سال ۱۹۲۱ میلادی شخصی به نام ارل دیکسون (Earle Dickson) که در کارخانه تولید گاز استریل جانسون و جانسون کار می‌کرد، پس از آسیب‌های مداوم همسرش در آشپزخانه به ذهنش رسید که با قراردادن قطعات کوچک گاز استریل روی چسب می‌تواند این آسیب های کوچک را به راحتی پانسمان کند. در واقع همین کار منجر به اختراع چسب زخم امروزی شد. این نکته را هم جالب است بدانید گاز استریل هم توسط جوزف لیستر (Joseph Lister) در سال ۱۸۶۰ میلادی ابداع شد.
اولین چسب زخم تولیدی که توسط دیکسون ابداع شده بود و در کارخانه جانسون و جانسون تولید می‌شد نزدیک به ۱۸ اینچ طول و ۳ اینچ عرض داشت که استقبال خوبی از آن نشد. در سال ۱۹۲۴ اما دستگاه‌های جدیدی برای تولید انبوه چسب زخم کاملا استریل در ابعاد ۳ اینچ و ۰/۷۵ اینچ به کار گرفته شد و صنعت چسب زخم را متحول کرد.
البته با گذشت زمان و با پیشرفت‌های علم پزشکی دانشکندان موفق شدند چسب‌های زخم پیشرفته‌تری را تولید کنند، مثلا در آلمان با استفاده از الیاف سیلیکاژن موفق به ساخت چسب زخم‌های جذب شونده شدند. یا مثلا در امریکا دانشمندان با الهام از فیزیولوژی پاهای مارمولک موفق به تولید چسب زخم ضد آب شدند. همچنین دانشمندان انگلیسی چسب زخم ضد سرطان را اختراع کردند و محققان ایرانی هم موفق شدند چسب زخم مایع را تولید کنند.
چسب زخم برای کدام زخم‌ها مناسب است؟
پوست از سه لایه سطحی اپیدرم، لایه داخلی درم و لایه زیرین هیپودرم تشکیل شده است. معمولا جراحاتی که به اپیدرم آسیب می‌زنند منجر به خونریزی نمی‌شود و خود به خود بهوبد پیدا می‌کنند، تنها کافی است که از آن‌ها مراقبت کنیم تا دچار عفونت نشود. اما زخم‌های عمیق‌تر که به درم آسیب می‌زنند تا حتی عمیق‌تر هستند منجر به خونریزی شده و باید برای بهبود آن اقدامات جدی انجام دهیم. برای زخم‌های سطحی که تنها به درم آسیب رسانده‌اند و عمیق نیستند کافی است پس از ضدعفونی به لبه‌های زخم را به کمک چسب زخم کنار هم قرار دهیم تا زخم بهبود پیدا کند و اثری از آن باقی نماند. در مورد زخم‌های عمیق‌تر احتمال عفونت وجود دارد بهتر است حتما زخم را ضدعفونی کرده و به کمک بخیه لبه‌های زخم را کنار هم قرار دهید.
انواع چسب زخم
چسب زخم‌های مختلفی در بازار وجود دارد، از انواع پارچهای گرفته تا نایلونی و گیاهی. اما اینکه کدام یک مناسب‌تر است بیشتر سلیقه‌ای است.
چسب زخم پارچهای
چسب زخم‌های پارچهای رایج‌ترین نوع چسب زخم به شمار می‌روند که با جذب رطوبت محل زخم و قرار گرفتن روی آن باعث قطع خونریزی و مانع از رسیدن آلودگی به محل زخم می شود.
لایه محافظ این چسب‌ها از جنس پارچه است که علاوه بر اینکه به جذب رطوبت محل زخم کمک می‌کند با تبادل هوا و اکسیژن بین سطح پوست و محیط بیرون مانع از از جمع شدن مایعات و تعرق پوست و در نهایت متورم شدن ناحیه آسیب دیده جلوگیری می‌کند و باعث ترمیم و بهبودی زودتر زخم هم می‌شود. اما جنس پارچهای این چسب زخم‌ها در اثر تماس با آب یا رطوبت سریعا خیس شده و کارایی خود را از دست می‌دهد.
دقت کنید که در صورت استفاده از چسب زخم پارچهای در صورت خیس یا مرطوب شدن آن فورا باید تعویض گردد چرا که ممکن است باعث جذب آلودگی و عفونت محل جراحت شود.
چسب زخم نایلونی
جنس لایه بیرونی چسب‌های زخم نایلونی از پلاستیک است که مانع از رسیدن آب و رطوبت به زخم می‌شود. باوجود اینکه این چسب زخم‌ها در برابر آب و رطوبت مقاومت خوبی دارند، اما مانع از نفس کشیدن پوست می‌شود و بهبود زخم را به تاخیر می‌اندازد.
بنابراین در صورتی که فکر می‌کنید ممکن است محل زخم با آب در تماس باشد از چسب زخم نایلونی استفاده کنید، در غیر این‌صورت چسب زخم‌های پارچهای برای بهبود زخم مناسب‌تر است.
ضمن اینکه چسب زخم‌هایی با پوشش عروسکی هم برای کودکان وجود دارد که از لحاظ نوع و جنس تفاوتی با سایر چسب‌ها ندارد، اما به دلیل نقش و نگارهای روی آن می‌تواند برای کودکان خوشایندتر باشد.
روش صحیح استفاده از چسب زخم
دقت کنید که همه چسب زخم‌های معتبر در یک پوشش استریل بسته بندی شده‌اند، پیش از باز کردن این پوشش ابتدا محل زخم را به خوبی تمیز و خشک کنید. پوسته‌های حافظتی را کمی به عقب بکشد تا از روی گاز کنار برود، دقت کنید هنگام خارج کردن چسب زخم از پوشش دستتان به گاز استریل برخورد نکند. پس از آنکه لبه‌های زخم را به خوبی کنار هم قرار دادید، چسب را روی زخم قرار دهید و پوسته‌های حفاظتی را کاملا بردارید و قسمت‌های چسبنده را به خوبی روی پوست فشار دهید تا به خوبی به سطح پوست بچسبد و به راحتی جدا نشود.
دقت کنید که در صورت مرطوب شدن چسب در طول زمان استفاده حتما آن را تعویض نمایید و سعی کنید به صورت روزانه چسب زخم را عوض کنید.
همچنین توجه کنید که چسب زخم برای پانسمان خراش‌ها و آسیب‌های سطحی مناسب است، در صورت استفاده از چسب زخم برای زخم‌های عمیق به جای بخیه ممکن است جای اسکار روی پوست باقی بماند.
نکات مهم هنگام خرید چسب زخم
صرف‌نظر از لایه بیرونی چسب زخم پارچهای یا نایلونی باشد، مهم‌ترین مسئله برای انتخاب یک چسب زخم، استریل بودن آن است. هنگام خرید دقت کنید که بسته بندی چسب زخم کاملا سالم باشد و هیچگونه منفذی برای عبور آلودگی روی بسته‌بندی وجود نداشته باشد. در صورتی که پوشش ویژه چسب باز شود از حالت استریل و بهداشتی خارج می‌شود.
همچنین اگر پوست شما به مواد خاصی حساسیت دارد حتما از چسب زخم‌های ضد حساسیت که در ساخت آن‌ها از مواد آلرژی‌زا و تحریک کننده به کار نرفته است استفاده کنید.
توصیه می‌کنیم حتما از برندهای معتبر چسب زخم خریداری کنید چرا که برندهای متفرقه و غیراستاندارد ممکن است در تولید از مواد نامرغوب استفاده کنند یا در بسته‌بندی آن دقت کافی را به خرج ندهند.