همه روزه افراد زیادی به دلایل مختلفی دچار تنگی نفس و کمبود اکسیژن می‌شوند. این افراد قادر نیستند به طور طبیعی و به کمک ریه‌های خود اکسیژن موجود در هوا را جذب کرده و عمل تنفس را کامل انجام دهند. از طرفی برخی از این بیماران مانند افراد مبتلا به آسم، همیشه به دستگاه اکسیژن نیاز ندارند. بلکه وسیله‌‌ای لازم است تا آنها بتوانند از طریق آن داروهای خود را از مجاری تنفسی مصرف کنند.
بنابراین برای همگی این افراد باید از یک سری لوازم کمک تنفسی استفاده شود که در کنار هم مشکلات را حل کنند و بیمار بتواند حد مطلوبی از اکسیژن را جذب کند. همچنین به دلیل بیماری کرونا و مشکلات تنفسی که برای بیماران به وجود می‌آورد، امروزه شاهد افزایش خرید دستگاه های اکسیژن و تجهیزات کمک تنفسی هستیم. بنابراین ضروری است که با انواع این تجهیزات و کاربردهای‍شان بیشتر آشنا شویم.
کپسول اکسیژن
همانطور که می‌دانید کپسول اکسیژن یکی از تجهیزات کمک تنفسی است که با ظاهری استوانه‌ای شکل، مقدار مشخصی اکسیژن را درون خود نگه می‌دارد. اکسیژن درون کپسول فشار بالایی دارد و غلظت آن 88 درصد است. این وسیله می‌تواند در بیمارستان‌ها و منازل استفاده شود، ولی هنگام استفاده از آن باید مراقب گرما و شعله باشید. در صورت افزایش حرارت، کپسول به سرعت شعله ور خواهد شد. بنابراین نباید در زیر آفتاب باشد یا در اتاقی که کپسول در آن قرار دارد، سیگار کشیده بشود.
موارد استفاده از دستگاه اکسیژن ساز یا کپسول اکسیژن
- در بیماران مبتلا به آسم
- بیماران مبتلا به ذات الریه
- نارسایی‌های قلبی
- مشکلات سیستم تنفسی
- مشکلات غدد
- نوزادان نارس
- نارسایی ریه
- در بیماران کرونایی بدحال (با مجوز پزشک)
دستگاه اکسیژن ساز
امروزه در بسیاری از بیمارستان‌ها و منازل، به جای کپسول اکسیژن از دستگاه اکسیژن ساز استفاده می‌شود. این دستگاه بر خلاف کپسول، مقدار زیادی اکسیژنِ تحت فشار را نگهداری نمی‌کند. بلکه اکسیژن موجود در هوا را دریافت کرده و آن را با رطوبتی مناسب، برای تنفس بیمار آماده می‌کند. برای این کار باید از ماسک یا لوله‌ای تنفسی استفاده کرد، که در ادامه همین مطلب به توضیح آن می‌پردازیم.
دستگاه اکسیژن ساز هیچ نیازی به شارژ مجدد ندارد و به صورت دائمی با عمر بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته باید این نکته را هم در نظر داشته باشید که قیمت دستگاه‌های اکسیژن عموما گران‌تر است، ولی با توجه به کم خطر بودنشان و همچنین نیاز نداشتن به شارژ مجدد، به نظر مقرون به صرفه‌تر هستند.
هوای اطراف ما از حدود ۷۸ درصد نیتروژن و ۲۱ درصد گاز اکسیژن تشکیل می‌شود. دستگاه اکسیژن ساز ابتدا هوای اتاق را می‌گیرد، نیتروژن آن را حذف می‌کند و اکسیژن خالص ۹۵ درصد را به ریه‌های بیمار منتقل می‌کند. از بابت استفاده از این دستگاه هیچ نگرانی نداشته باشید، زیرا نحوه‌ی راه‌اندازی و استفاده از آن بسیار راحت است.
این دستگاه رامی‌توان به دو نوع ثابت و قابل حمل (پرتابل) تقسیم کرد. همانطور که از اسم دستگاه‌ها پیداست، مدل ثابت را نمی‌توان به راحتی حمل کرد، ولی این مدل اکسیژن را به صورت پالسی یا مداوم تولید می‌کند. دستگاه اکسیژن پرتابل می‌تواند به راحتی حمل شود، اما این دستگاه اکسیژن را فقط به صورت پالسی تولید می‌کند. به هر حال هر دو مدل جزو تجهیزات کمک تنفسی هستند که کاربردهای کاملا یکسانی دارند و وظیفه آنها اکسیژن‌رسانی به افرادی است که به هر دلیلی ریه‌هایشان نمی‌تواند به راحتی اکسیژن را دریافت کند.
فیلتر دستگاه اکسیژن ساز
در صورت استفاده از دستگاه اکسیژن ساز در تجهیزات کمک تنفسی خود، حتما تعدادی فیلتر هم در نظر بگیرید و هر چند مدت یکبار آنها را تعویض کنید. فیلترها برای جذب ذرات و آلاینده‌های موجود در هوا به کار می‌روند تا دستگاه، اکسیژن خالص را به درون ریه‌های فرد بیمار منتقل کند. با توجه به آب و هوا و جغرافیای منطقه، مدت زمان تعویض فیلتر متفاوت است. مثلا در مناطق گرم و خشک باید فیلتر را زودتر از دیگر مناطق عوض کنید.
ماسک اکسیژن
ماسک اکسیژن یکی از لوازم کمک تنفسی است که برای انتقال گاز اکسیژن از مخزن به ریه‌های فرد، تولید می‌شود. این ماسک به طور کامل بر روی بینی و دهان قرار می‌گیرد و از طریق یک بند نرم پشت گوش‌ها ثابت می‌شود. ماسک اکسیژن باید سبک باشد تا بیمار اذیت نشود و شفاف بودن آن هم مهم است. زیرا اگر ماسک شفاف نباشد، هنگام ارزیابی‌های لازم، پزشک نمی‌تواند چهره‌ی بیمار را به خوبی ببیند.
ماسک اکسیژن باکیفیت به دو نوع ساده و کیسه دار تقسیم می‌شود. ماسک ساده برای بیمارانی کاربرد دارد که با دهان تنفس می‌کنند و به اکسیژنِ با چگالی کم تا متوسط نیاز دارند. هنگام استفاده از ماسک اکسیژن ساده، جریان اکسیژن باید بالای ۵ لیتر در دقیقه باشد. زیرا مقدار پایین‌تر از این رقم، باعث بازگشت هوای بازدمی و دی‌اکسیدکربن می‌شود. ماسک اکسیژن کیسه دار یا بگ دار، برعکس مدل قبلی است و با وجود یک کیسه و دریچه، از بازگشت هوای بازدمی جلوگیری می‌کند.
سوند اکسیژن نازال
گاهی بنا بر تشخیص پزشک و برای بیمارانی که به تجهیزات کمک تنفسی نیاز دارند، می‌توان از سوند نازال استفاده کرد. این وسیله در سایزهای مختلف و برای سنین گوناگون تولید می‌شود. این سوند در هنگام استفاده از کپسول اکسیژن یا دستگاه اکسیژن به کار می‌رود. سوندها بسیار سبک وزن هستند و بر روی خود یک دو شاخه دارند که در سوراخ بینی بیمار قرار می‌گیرد. سر دیگر سوند هم به دستگاه اکسیژن ساز متصل می‌شود.
این سوندها برای بزرگسالان و نوزادان، مقدار جریان اکسیژن را به‌طور متفاوتی منتقل می‌کنند. سوند اکسیژن نازال به شکل نرم و سبک ساخته می‌شود و اکسیژن را بین 1 لیتر تا 6 لیتر در دقیقه منتقل می‌کند. شاخه‌هایی که درون سوراخ بینی قرار می‌گیرند، به شکل اصولی ساخته شده‌اند و موجب اذیتِ بینی بیمار نمی‌شوند. به‌علاوه، احتمال کیپ شدن بینی یا چرخش شاخه را تا حد زیادی کاهش می‌دهند.
لوله رابط اکسیژن
یکی دیگر از سوندهای موجود در تجهیزات کمک تنفسی، لوله رابط اکسیژن است. این وسیله رنگ خیلی شفافی دارد و یک سمت آن به کپسول اکسیژن و سمت دیگر آن جهت انتقال اکسیژن، به ماسک بیمار وصل می‌شود. لوله‌های رابط، کاملا تمیز و استریل هستند و عملیات اکسیژن رسانی را خیلی راحت انجام می‌دهند.
پالس اکسیمتر (pulse oximeter)
گاهی لازم است پیش از استفاده از لوازم کمک تنفسی و اکسیژن رسانی به بدن، اکسیژن خون فرد بیمار اندازه گیری شود. مثلا یکی از کارهایی که برای بیماران کرونایی انجام می‌دهند این است که با اندازه گیری مقدار اکسیژن داخل بدنشان، تشخیص می‌دهند آیا به دستگاه اکسیژن نیاز دارند یا خیر؟ بنابراین در تجهیزات کمک تنفسی، مخصوصا برای بیمارانی که مدام باید مقدار اکسیژن خونشان چک شود، یه دستگاه پالس اکسیمتر ضروری است.
این وسیله کاربری خیلی آسان و بدون دردی دارد و میزان اکسیژن را نشان می‌دهد. برای استفاده از آن به هیچ نوع سوزنی نیاز ندارید، کافیست که آن را روی نوک انگشتان دست، شست پا یا لاله گوش بگذارید تا نتیجه را به شما نمایش دهد. همچنین این دستگاه به طور همزمان میزان ضربان قلب را هم اندازه گیری می‌کند.
دمیار (آسان نفس)
این وسیله با نام آسان نفس هم شناخته می‌شود و در انواع سایزها برای نوزادان یا بزرگسالان مورد استفاده قرار می‌گیرد. آسان نفس بیشتر مناسب افرادی است که به آسم مبتلا هستند و باید دارو را از طریق مسیر تنفسی خود استفاده کنند. برای خرید اینترنتی دمیار، از شرکت‌ها و فروشگاه‌های معتبر مثل هلثیوم اقدام کنید تا بهترین مدل را در اختیار شما قرار دهند. زیرا دمیار باید به گونه‌ای باشد که رسوب موجود در دارو را وارد مسیر تنفسی نکند و باعث ایجاد عفونت، التهاب و خارش نشود.
لوله هوا
لوله هوا به اسم‌های دیگری مانند لوله دهانی یا ایروی (airway) هم شناخته می‌شود. لوله هوا از جنس پلاستیک سخت ساخته شده و شکلی هلالی مانند دارد. در عمل‌های جراحی، در طول بی‌هوشی، تشنج یا تصادفات شدید از ایروی برای بیمارانی که نمی‌توانند به راحتی نفس بکشند، استفاده می‌شود.
درواقع این افراد در حالت بی‌هوشی و ناهوشیاری قرار دارند، در این زمان عضلات فک آنها شل می‌شوند و زبان به سمت عقب می‌رود و نهایتا راه هوایی و مجاری تنفسی فرد بسته می‌شود. این وسیله جلوی عقب برگشتن زبان را می‌گیرد و مسیر تنفسی و راه هوایی بیمار را باز می‌کند. امروزه لوله های ایروی برای استفاده سنین مختلف، در سایزهای گوناگونی تولید می‌شوند.
اسپری اکسیژن
اسپری یکی از ضروری ترین تجهیزات کمک تنفسی برای افرادیست که در وضعیت جسمی سختی قرار دارند و نمی‌توانند به راحتی نفس بکشند. این افراد شامل سنین بالا، مشاغل سخت، مبتلایان به آسم، آلرژی و … می‌شود. البته در شهرهای آلوده مثل تهران، در زمان‌هایی که آلودگی هوا به اوج خودش می‌رسد، تقاضا برای خرید اسپری اکسیژن بسیار بالا می‌رود و برخی افراد می‌توانند آن را با تجویز پزشک استفاده کنند. این وسیله دارای یک کپسول و بخش دهانی است، بر روی برخی از انواع آن شما می‌توانید یک ماسک قابل حمل نیز قرار دهید و اکسیژن را به همراه ماسک اسپری کنید.