امروزه با گسترش بیماری هایی چون فشار خون استفاده از تجهیزات پزشکی خانگی چون فشار سنج یا دستگاه فشار خون امری ضروری و رایج می باشد.
فشار خون چیست و اعداد آن به چه معناست؟
فشار خون در واقع میزان نیرو و فشار وارد شده به دیواره رگ‌های بدن است که در اثر عبور خون به بدنه داخلی رگ و مویرگ ایجاد می‌شود. عدد بزرگتر که حاصل از فشار وارد بر شریان‌ها یا همان سرخرگ‌ها در هنگام پمپاژ خون از سمت قلب است را فشارخون سیستولی و عدد کوچکتر را که حاصل از فشار وارد شده به دیواره شریان‌ها در حین استراحت قلب و فاصله بین دو ضربان است را فشار دیاستولی می‌نامند. در حین فشار خون سیستولیک، حجم فشار و نیروی وارد شده به دیواره سرخرگ‌ها در حداکثر حالت ممکن قرار دارد. به همین علت اگر فرد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای دیگری مانند چربی خون بالا یا سستی دیواره‌های شریانی باشد، احتمال پارگی و شکافته شدن دیواره مویرگ‌های ریز موجود در اعضای حیاتی و سپس خونریزی داخلی وجود دارد.
انواع فشارسنج
فشارسنج‌ها انواع مختلفی دارند و به طور کلی به دو دسته خانگی و بیمارستانی تقسیم بندی می‌شوند. مدل خاص و حرفه‌ای فشارسنج‌ها، فشارسنج‌های بیمارستانی آنلاین هستند. این فشارسنج‌ها بخشی از سیستم مانیتورینگ بیمار بوده و برای رصد آنلاین و لحظه‌ای بیمار باید به بدن بیمار متصل بمانند و طبق تنظیمات دستگاه مانیتورینگ، در ساعات خاصی از شبانه روز فشار بیمار را اندازه گیری و ذخیره کنند. درست است که این دستگاه‌ها جزو پیشرفته‌ترین نوع فشارسنج قلمداد می‌شوند اما سایر فشارسنج‌های موجود در بازار را به طور کلی می‌توان تحت مدل‌های زیر دسته بندی کرد:
1. فشارسنج‌های آنالوگ
این مدل از فشارسنج‌ها جزو قدیمی‌ترین انواع فشارسنج‌های مورد استفاده توسط بیماران و کادر درمان هستند. برای استفاده از این نوع فشارسنج‌ها به یک گوشی پزشکی دقیق و یک فرد حرفه‌ای نیاز است. به همین دلیل اغلب، بسیاری از پزشکان با سابقه از این نوع فشارسنج استفاده می‌کردند. در استفاده از این نوع فشارسنج‌ها یک گیج پرشر (عقریه فشارسنج) حجم فشار در حال جابجایی را توسط عقربه خود به پزشک نمایش می‌داد و پزشک با استفاده از گوشی پزشکی باید صدای فشار سیستولیک و فشار دیاستولیک بیمار را تشخیص می‌داد. نوع دیگری از فشارسنج‌های آنالوگ، فشارسنج جیوه‌ای است که اختلاف فشار ایجاد شده را به جای عقربه گیج پرشر، توسط بالا و پایین بردن سطح جیوه در لوله مدرج به پزشک نمایش می‌دهد. هر دو مدل فشارسنج‌های آنالوگ هنوز هم در برخی کلینیک‌ها استفاده می‌شوند و برای استفاده از آنها به منبع قدرت خارجی مانند باتری یا برق نیازی نیست.
2. فشارسنج‌های دیجیتال
امروزه دیگر تقریبا این مدل فشارسنج‌ها در هر خانه‌ای یافت می‌شوند. با تولید و ورود این فشارسنج‌ها به بازار، دیگر نیاز نیست یک فرد ثانی یا همان نفر دوم، برای اندازه‌گیری فشار خون حضور داشته باشد. در مدل‌های آنالوگ با توجه به لزوم استفاده از گوشی پزشکی برای تشخیص صدای فشار سیستولی و فشار دیاستولی، افراد مسن با بیماری سنگینی گوش عملا به تنهایی نمی‌توانستند از فشارسنج آنالوگ به تنهایی استفاده کنند. اما در حال حاضر تنها کافیست یک فشارسنج دیجیتالی در خانه داشته باشند تا با فشار دکمه استارت در عرض یک دقیقه دستگاه، فشار خون فرد را بر روی صفحه نمایش خود به بیمار نمایش دهد.
فشارسنج‌های دیجیتالی در 2 مدل فشارسنج بازویی و فشارسنج مچی در بازار موجود هستند. کاف فشارسنج دیجیتالی بازویی ممکن است به بدنه فشارسنج چسبیده باشد یا به وسیله شلنگ باد به بدنه وصل شود. این در حالی است که در فشارسنج مچی دیجیتالی کاف و بدنه به هم چسبیده هستند و نیازی به باد شدن کاف برای اندازه گیری ندارند.
در هنگام خرید دستگاه فشار خون به چه نکاتی باید توجه داشت؟
- کاربر دستگاه
اولین نکته مورد توجه در خرید دستگاه‌های پزشکی، کاربر یا بیماری است که قرار است از دستگاه استفاده کند. مخاطب و استفاده کنندگان این دستگاه، اغلب افراد با سنین بالاتر از بیست سال هستند چرا که بیماری فشارخون معمولا به دنبال شیوه و سبک زندگی استرس‌زا و رژیم غذایی پر کالری در طی سال‌های متوالی ایجاد می‌شود یا ظهور می‌یابد.
- محل استفاده
نکته دیگری که در خرید هر وسیله پزشکی باید به آن توجه کنیم محل استفاده و موارد استفاده از دستگاه است. اینکه بدانیم دستگاه برای سالمند، بیمار مبتلا به فشارخون یا یک وسیله پزشکی در جعبه کمک‌های اولیه خانگی قرار است استفاده شود، به ما کمک می‌کند انتخاب بهتر و دقیق‌تری داشته باشیم. به عنوان مثال، اگر قرار است دستگاه فشارسنج همواره در دسترس باشد و جایی برای قرار دادن روی میز کنار تخت بیمار برای آن در نظر گرفته‌ایم، می‌توان از مدل‌های بزرگتر و سنگین‌تر (وزن بالاتر) استفاده کرد.
- منبع تغذیه
پس از اینکه به این نتیجه رسیدیم که دستگاه را برای چه کسی و چه موقعیتی قرار است خریداری کنیم. منبع تغذیه دستگاه اهمیت می‌یابد. در سبک زندگی افراد مبتلا به فشارخون، مصرف روزانه قرص‌های پیشگیری و چکاپ و اندازه گیری روزانه فشار خون اهمیت ویژه‌ای دارد. این بیماران معمولا در دو نوبت صبح و عصر فشارخون خود را اندازه گیری و یادداشت می‌کنند. به همین علت مهم است در این ساعت از شبانه روز بتوانند از دستگاه استفاده کنند. در دستگاه‌های تک منبعه، در صورت عدم دسترسی به منبع قدرت، امکان استفاده از دستگاه عملا وجود ندارد. پس بهتر است با توجه به موقعیت‌های روزانه خود، نوع دستگاه انتخاب شود.
- مدل فشارسنج
اگر به بیماری فشارخون مبتلا هستید و باید هر روز فشارخون خود را اندازه گیری کنید، بهتر است یک دستگاه که با آن راحت‌تر هستید را انتخاب کنید. مثلا اگر انواع فشارسنج بازویی را برمی‌گزینید، باید امکان بالا زدن آستین یا استفاه از لباس نازک را برای ثبت فشارخون خود داشته باشید. این امر را دستگاه‌های فشارسنج مچی راحت‌تر کرده و فقط کافی است کاف اندازه گیری را دور مچ خود قرار دهید و فشار خون را اندازه گیری کنید.
- امکان ذخیره سازی ریکورد
در برخی دستگاه‌های فشارخون دیجیتالی پیشرفته امکان ذخیره‌سازی اعداد ثبت شده وجود دارد و بیمار می‌تواند اطلاعات فشارخون و ضربان قلب بیماری خود در چند ریکورد آخر را ببیند. ثبت و ذخیره سازی اطلاعات در بیمارانی که باید اطلاعات بیماری خود را برای دریافت دوز بعدی دارو به پزشک گزارش کنند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. از این رو تهیه دستگاهی که امکان ثبت و بایگانی داده را داشته باشد، جزو انتخاب‌های بیمار قرار می‌گیرد.
- امکان استفاده چند کاربر از دستگاه
اگر در خانواده‌ای چند نفر مبتلا به بیماری فشارخون باشند، برای صرفه جویی و کاهش هزینه‌ها می‌توانند از یک دستگاه که قابلیت ذخیره سازی اطلاعات دو یا چند کاربر را دارد، استفاده کنند. این مدل دستگاه‌ها قابلیت انتخاب کاربرهای مجزا و ذخیره سازی داده جمع آوری شده را به صورت تفکیک شده دارند. به همین علت در هنگام استفاده کافیست هر بیمار پیش از انجام فشارسنجی، کاربر خود را انتخاب کند، فشار خون را اندازه بگیرد یا اطلاعات قبلی را ببیند.
- LCD بزرگ با وضوح بالا
در صورتی که قصد خرید دستگاه فشارسنج مناسب برای سالمندان را دارید حتما به این نکته توجه کنید که LCD دستگاه بزرگ باشد و فونت راحت، واضح و قابل خوانشی داشته باشد. این ویژگی باعث می‌شود بیمار به راحتی و بدون اشتباه در خوانش بتواند فشار خون خود را ثبت کند.
چه زمانی باید فشارخون را اندازه گیری کنیم؟
برای پاسخ به این سوال در ابتدا باید بدانیم بیماری فشار خون ما از کدام نوع بوده و در چه سطحی است. بیماری فشار خون به دو دسته اصلی افت فشار خون و فشارخون بالا تقسیم بندی می‌شود. اینکه بیمار با کدام یک از انواع فشار خون دست و پنجه نرم می‌کند را پزشک متخصص، با توجه به علائم اولیه بیمار و برخی آزمایش‌های پزشکی، تشخیص می‌دهد. اینکه بیماری در سطح اولیه یا مزمن قرار دارد نیز تعداد دفعات اندازه گیری فشار خون در طول روز را مشخص می‌کند.
اما در حالت کلی برای بیماران مبتلا به بیماری فشار خون که باید به صورت روزانه دارو مصرف کنند، دو نوبت اندازه گیری و ثبت اطلاعات فشار خون و ضربان قلب توصیه می‌شود. در صورتی که بیمار از فشارسنج ساده یا فاقد ذخیره سازی اطلاعات استفاده می‌کند باید یک دفترچه ثبت اطلاعات همراه فشارسنج خود داشته باشد. این دفترچه شامل اطلاعات ساعت اندازه گیری، تاریخ اندازه گیری، ضربان قلب، فشار سیستولی و فشار دیاستولی فرد است. هر بیمار به صورت روزانه باید در دو نوبت صبح و عصر فشار خون خود را بسنجد، یادداشت و ثبت کند. صبح پیش از شروع فعالیت روزانه و غروب یا عصر پس از اتمام فعالیت روزمره اندازه گیری و بایگانی می‌شود. بیماران باید در هنگام مراجعه دوره‌ای به پزشک، اطلاعات حاصل از اندازه گیری فشارخون و ضربان قلب خود را به پزشک ارائه دهند تا پزشک با نگاه و بررسی دقیق تری دوز داروی مصرفی بیمار را کاهش یا افزایش دهد.
نکته لازم دیگر که بهتر است بدانید این است که در جدول ثبت داده فشار خون، بهتر است بخشی برای توضیحات روزانه داشته باشید. اگر در طول اندازه گیری اعداد ثبت شده بسیار بیشتر یا کمتر از اعداد روز قبل شما بود، می‌توانید عامل احتمالی تحریک به بالا یا پایین رفتن فشار خون خود را یادداشت کنید. به عنوان مثال می‌توانید بنویسید: «بخاطر اضافه کردن نمک به غذا فشار خونم بالا رفت» یا «بخاطر استرس در مورد موضوع خاصی افت فشار یا افزایش فشار داشتم»