یکی از مهم‌ترین مواردی که در هنگام پانسمان زخم‌های سوختگی باید به آن دقت داشت، انتخاب مناسب «باند پانسمان» است. انتخاب باند پانسمان بر اساس نوع سوختگی یا زخم باعث می‌شود، پوست امکان تنفس داشته باشد که به نوبه خود تاثیر بسیار چشمگیری در تسریع روند بهبود موضع آسیب دیده و عدم ایجاد عفونت یا ترشحات غیرعادی در آن ناحیه دارد.
به باندهای مخصوص پانسمان جراحات ناشی از سوختگی، «باند سوختگی» گفته می‌شود. این باندها به صورت ویژه برای پانسمان زخم‌ها و سوختگی‌های مختلف طراحی شده‌اند. در مورد باندهای سوختگی بهتر است بدانید که تمامی این باندها به رنگ «قهوه‌ای» تولید می‌شوند تا ترشحات ناشی از زخم را روی سطح پانسمان یا بانداژ مشخص نباشد. این مزیت تاثیر بسیار زیادی در حفظ روحیه بیمار دارد، چرا که حس و حال بد دیدن عفونت‌ها را به او نمی‌دهد.
باند سوختگی چیست؟
این باندها مخصوص پانسمان زخم‌های ناشی از سوختگی و کاهش درد موضع آسیب دیده طراحی شده‌اند. صرف نظر از دلیل سوختگی که می‌تواند آب جوش، آتش، اسید یا غیره باشد باید موضع آسیب دیده را برای جلوگیری از ترشح بیشتر عفونت یا سرایت آن به سایر اعضای بدن پانسمان مناسب کرده و از بانداژ ویژه آن استفاده کرد.
باند سوختگی از الیاف ۱۰۰ درصد پنبه سفید شده با روش‌های استاندارد و نوع نخ ۳۰ یا ۲۰ و تعداد رشته‌های ۱۷ الی ۲۰ سانتی متر مربع تولید می‌شوند. این باند قابلیت ارتجاعی داشته و می‌توانند به راحتی شکل موضع آسیب دیده را به خود گرفته و بدون اعمال فشار یا اختلال در گردش خون سطح زخم را بپوشانند.
همانطور که اشاره کردیم، باند سوختگی به رنگ قهوه‌ای ساخته می‌شود تا ترشحات و عفونت‌های زخم، سطح پانسمان را کثیف نکند. باند سوختگی به هیچ وجه، به پوست بیمار رنگ نداده و می‌توان پانسمان موضع آسیب دیده را با این باندها تا ۲ روز تمیز و سالم نگه داشت. باندهای سوختگی به صورت ویژه با تکنولوژی‌های روز دنیا ساخته می‌شوند و از آنجایی که هیچ پرز و پنبه‌ای ندارند، سطح آسیب دیده را کاملا پوشش داده و هیچ اثری از لکه، بو یا مواد زائد روی زخم یا پوست به جا نمی‌گذراند.
باندهای سوختگی کاملا نرم و نخی بوده و هیچ احساس فشار، زبری یا خشنی و سنگینی روی پوست بیمار ایجاد نمی‌کنند. همچنین این بانداژ‌ها به پوست اجازه تنفس می‌دهند. امکان تبادل اکسیژن و عدم اختلال در گردش خون با استفاده از این بانداژ‌های مخصوص، تاثیر بسیار زیادی در تسریع روند بهبود سوختگی دارد.
انواع باند سوختگی
بر حسب نوع سوختگی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، لازم است که با صلاحدید پزشک مخصوص سوانح سوختگی از نوع متفاوتی باند سوختگی استفاده شود. این باندها معمولا در دو نوع زیر قابل تهیه از تمامی داروخانه‌ها و فروشگاه‌های آنلاین و معتبر لوازم پزشکی مانند «هلثیوم» هستند :
باند سوختگی شکل پذیر کنار بافته
باند کنار بافته انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها «باند کنار بافته سوختگی» است. این باندها به گونه‌ای طراحی شده که تا ۳۰ درصد اندازه خود قابلیت ارتجاعی طولی و عرضی داشته و به راحتی شکل اندام بیمار را به خود می‌گیرند. در صورتی که پانسمان باند سوختگی به درستی انجام شود، فرد به راحتی می‌تواند اعضای بدن خود را حرکت داده و هیچ گونه سختی یا فشاری حس نکند. باند کنار بافته سوختگی مخصوص پانسمان مفاصل و نواحی خمیدگی و به خصوص سالمندان و کودکان دچار سانحه سوختگی است. دو نوع باند کنار بافته سوختگی وجود دارد که عبارتند از :
باند کنار بافته ساده: این باند مخصوص پانسمان‌های معمولی بوده و در برخی موارد با صلاحدید پزشک از آن به عنوان لایه اول پانسمان استفاده می‌کنند. این باندها روی پوست ثابت مانده و به خوبی عفونت، خون یا ترشحات را به خود جذب کرده و مانع از نفوذ این ترشحات به لایه بعدی می‌شوند. این باندها روی پوست هیچ لغزشی نداشته و باعث ثابت ماندن پانسمان برای طولانی مدت می‌شوند.
باند کنار بافته سوختگی: این باندها به صورت زاویه‌‌دار روی مفاصل بسته می‌شوند. جالب است بدانید، هیچ باند دیگری این قابلیت را ندارند. اگر باند کنار بافته سوختگی در دسترس نباشد، معمولا پزشک مجبور خواهد بود که موضع آسیب دیده را به صورت ناهمگون پانسمان کند. باند کنار بافته سوختگی معمولا در عرض‌های ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۷ و ۵ سانتی متر تولید می‌شوند و همانطور که پیش از این اشاره کردیم با قابلیت ارتجاعی که دارند، می‌تواند تا حداقل ۲۷۰ سانتی متر کشیده شده و موضع آسیب دیده را پوشش دهند.
باند کرپ سوختگی
۹۶ درصد بافت « باند کرپ سوختگی » را پنبه تشکیل می‌دهد. قابلیت جذب این باندها بسیار بالا بوده و می‌توانند چندین برابر وزن خود ترشحات، خون، سرم و عفونت زخم را به خود جذب کنند. باندهای کرپ سوختگی نیز قابلیت ارتجاعی و شکل پذیری طولی و عرضی داشته و پس از پانسمان محدودیت حرکتی برای بیمار ایجاد نمی‌کنند. این باندها با قدرت جذب و بافت جدا از همی که دارند، به بهبودی زخم‌های سوختگی درجه دوم و سوم کمک بسیار شایانی می‌کنند.
انواع سوختگی
سوختگی‌ها انواع مختلفی دارند و بسته به عامل سوختگی به چهار دسته «سوختگی درجه یک»، «سوختگی درجه دو»، «سوختگی درجه سه» و «سوختگی درجه چهار» تقسیم می‌شوند. اولین اصل درمان جراحات ناشی از سوختگی تعیین نوع و عامل آن است. معمولا سوختگی‌های سطحی و کوچک با مسکن یا پمادهای موضعی به راحتی قابل درمان هستند. اما شرایط برای انواع دیگر سوختگی متفاوت است. گاهی سوختگی‌های بسیار شدید می‌تواند باعث مرگ شود. بر اساس آمار منتشر شده هر ساله بیش از ۳۰۰ هزار نفر جان خود را بر اثر سوختگی‌های درجه دوم و سوم و عدم رسیدگی به موقع از دست می‌دهند.
نکته‌ای که در مورد سوختگی باید به آن توجه داشت این است که آب سرد می‌تواند درد و سوزش اولیه موضع آسیب دیده را تسکین دهد اما بسته به عاملی که باعث ایجاد جراحت شده ممکن است این کار شرایط زخم را تشدید کرده و احتمال «سرمازدگی» را افزایش دهد. جالب است بدانید فقط اجسام داغ نیستند که باعث سوختگی می‌شوند، گاهی سرمای بیش از حد و قرار گرفتن طولانی مدت بدن، به خصوص دست‌ها و پاها در برف، می‌تواند باعث ایجاد سوختگی‌های شدید شود.
سوختگی می‌تواند به دلیل گرما، برق گرفتگی، مواد شیمیایی مانند اسیدها، اصطکاک بیش از حد یا قرار گرفتن در معرض پرتوهای خطرناک اتفاق بیفتد.
سوختگی درجه یک: این سوختگی‌ها تنها سطح پوست را مجروح کرده و عمق چندانی ندارند. به این سوختگی‌ها، «سوختگی سطحی» نیز می‌گویند. برخورد دست با اجسام داغ، آفتاب سوختگی و آب جوش معمولا رایج‌ترین دلایل ایجاد سوختگی درجه یک هستند.
سوختگی درجه دو: این سوختگی‌ها دارای ضخامت بوده و به لایه‌های زیرین پوست آسیب می‌رسانند. اگر نگاهی به این سوختگی‌ها انداخته باشید، معمولا به صورت دایره‌ای پوست را سوزانده و به لایه بعدی نفوذ کرده‌اند.
سوختگی درجه سه: این سوختگی‌ها شدیدترین آسیب را به پوست می‌رسانند. سوختگی‌های درجه سه بسیار عمیق بوده و لایه‌های زیرین پوست را نابود کرده و به گوشت نفوذ می‌کنند. «سوختگی حاد» نام دیگر سوختگی درجه سوم است.
توجه: «سوختگی درجه چهار» معمولا بر اثر سوختگی با مواد شیمیایی و اسیدها صورت می‌گیرد که بافت‌های بدن را نابود کرده و اغلب به از دست رفتن عضو آسیب دیده یا جراحات جبران ناپذیر منجر می‌شود. سوختگی ناشی از اسیدپاشی، سوختگی درجه چهارم است.
توجه : در صورتی که دچار سانحه سوختگی درجه دوم و سوم شده‌اید، سریعا با اورژانس تماس گرفته و از هرگونه درمان خانگی یا ریختن آب سرد روی موضع خودداری کنید. بهتر است همیشه، جعبه کمک‌های اولیه در نزدیکی خود ( ماشین، خانه یا کوله‌پشتی سفر) داشته باشید تا در صورت بروز سانحه و رسیدن کمک‌های پزشکی جلوی آسیب بیشتر را بگیرید. اولین اصل حفظ آرامش است، این مورد را فراموش نکنید.
انواع پانسمان سوختگی
خشکی پوست و سخت شدن آن یکی از مشکلات بعدی سوختگی است. به همین دلیل زمانی می‌توان گفت که پانسمان سوختگی به خوبی انجام شده که زخم علاوه بر حفظ رطوبت به صورت کامل خشک نشده و عفونت‌های اطراف آن نیز جذب شود. پس از تعیین نوع سوختگی بر حسب نیاز باید موضع آسیب دیده را پانسمان کرد. سوختگی‌های مختلف نیاز به نوع متفاوتی پانسمان دارند. از جمله انواع پانسمان سوختگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
پانسمان جاذب
زمانی که زخم ترشحات بسیار زیادی دارد، از پانسمان‌های جاذب استفاده می‌شود. این پانسمانها ظرفیت بالایی برای جذب و نگهداری آب و ترشحات دارند، به همین دلیل می‌توان از پانسمانها برای مدت زمان بیشتری استفاده کرد. فوم‌ها و آلرژینات‌ها بهترین نوع پانسمان‌های جاذب سوختگی هستند.
پانسمان مرطوب کننده
اگر زخم دچار خشکی و بافت مرده باشد، باید از این پانسمانها استفاده کرد. پانسمان‌های مرطوب کننده بافت مرده و خشکی پوست را درمان کرده و تاثیر بسیار زیادی در روند بهبودی زخم‌های سوختگی دارند. هیدروژل‌ها یکی از بهترین انواع پانسمان‌های سوختگی مرطوب کننده هستند.
پانسمان آلرژیت
این پانسمانها ترکیبی از پانسمان جاذب و مرطوب کننده و به صورت مستقیم با سطح زخم در تماس هستند. ویژگی اصلی این پانسمانها آن است که وقتی زخم دارای ترشحات غیرعادی و عفونت باشد، پوششی بدبو ایجاد می‌کنند که نشان دهنده زمان تعویض پانسمان است. این پانسمانها هر دو ویژگی پانسمان‌های جاذب و مرطوب کننده را دارند.
راهنمای پانسمان زخم‌ها با باند سوختگی
پیش از این نیز گفتیم که بهتر است برای تشخیص نوع سوختگی و کاهش مشکلات بعدی مانند اثر زخم روی پوست یا سرایت عفونت به اعضای دیگر به پزشک مراجعه کنید. پس از صلاحدید او شما می‌توانید با راهنمایی‌های و اگر امکان داشت در خانه پانسمان خود یا فرد آسیب دیده را به روش زیر تعویض کنید:
- دست‌ها را با آب و صابون شسته و وسایل اولیه را آماده کنید.
- قبل از تعویض پانسمان، موضع آسیب دید را با سرم شستشو کاملا استریل کنید.
- پس از آن که پماد، دارو یا پانسمانی که پزشک به شما داده است را روی موضع آسیب دیده اعمال کردید، باند سوختگی را به صورت «هفت و هشتی» بسته و گره زده یا از چسب پانسمان استفاده کنید.
لطفا در هنگام استفاده به نکات زیر دقت داشته باشید:
- باند سوختگی و بسته بندی آن با گاز «اتیلن اکساید» کاملا استریل شده است بنابراین در صورت مخدوش بودن بسته‌بندی هرگز از آن استفاده نکنید.
- استریل نگه داشتن موضع آسیب دیده در جلوگیری از ایجاد عفونت نقش بسیار مهمی دارد.
- برای انجام پانسمان زخم‌ها با باند سوختگی دقت داشته باشید که بیش از حد باند را نکشید زیرا حالت نخ‌کش پیدا می‌کند.
- از تمیز کردن زخم با اعمال مستقیم «بتادین» جدا خودداری کنید. این کار شرایط زخم را تشدید کرده و باعث خورده شدن پوست می‌شود.
- از غوطه‌ور سازی زخم در آب برای کاهش درد خودداری کنید. ممکن است باعث تشدید عفونت شود.
- برحسب صلاحدید پزشک باید پانسمان را به صورت روزانه یا یک روز در میان تعویض کنید.
- اگر سوختگی چندان شدید نیست، ابتدا موضع آسیب دیده را با محلول آب و صابون شسته و با باند سوختگی پانسمان کنید.
- در صورتی که سوختگی وسیع یا عمیق باشد، نیاز به تزریق وریدی دارد. از انجام هرگونه درمان خودسرانه در این مورد جدا خودداری کنید.