بهمن
وبلاگ
رویکردها و راهکارهای غربالگری سرطان
سرطان یکی از بیماریهای شایع و مزمن امروز جامعه است. برای تشخیص زودهنگام سرطان و کاهش احتمال مرگ‌ومیر ناشی از سرطان، تست‌های غربالگری متفاوتی وجود دارد. غربالگری سرطان عبارت است از روند بررسی سلول‌های سرطانی یا سلول‌های غیرطبیعی که ممکن است سرطانی شوند، در افرادی که هیچ‌گونه علائمی از سرطان ندارند. در ادامه بیشتر در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد.
سرطان چیست و چرا ایجاد میشود؟
بدن انسان از تعداد بی‌شماری سلول تشکیل شده که هر یک از این سلول‌ها در طول عمر فرد معمولاً در حال رشد و تقسیم هستند.
در روند طبیعی وقتی سلول‌هایی در بدن غیرطبیعی باشند یا پیر شوند، معمولاً خودبه‌خود از بین می‌روند. سرطان زمانی اتفاق می‌افتد که در فرآیند از بین رفتن سلول‌های پیر یا غیرطبیعی، مشکلی پیش بیاید و سلول‌ها به رشد و ساخت سلول‌های جدید ادامه دهند یا سلول‌های پیر شده یا غیرطبیعی در زمانی که باید، از بین نروند.
همان‌طور که سلول‌های سرطانی به‌صورت غیرقابل‌کنترل رشد می‌کنند، می‌توانند منابع سلول‌های طبیعی را نیز از بین ببرند. این امر موجب اختلال در عملکرد طبیعی بدن میشود. روش‌های درمانی برای هر نوع سرطان متفاوت است. بعضی از افراد درمانشان را با موفقیت پشت سر می‌گذارند و بعد از درمان، بهتر زندگی می‌کنند و از زندگی لذت بیشتری می‌برند.
چرا باید غربالگری انجام دهیم؟
شاید شما هم بارها جمله «پیشگیری بهتر از درمان است» را شنیده باشید. غربالگری هم یکی از روش‌های تشخیص و پیشگیری از سرطان است که به بررسی وجود سرطان در افرادی که هیچ‌گونه علائمی ندارند، می‌پردازد.
با توجه به روند روبهرشد شیوع بیماری سرطان، کلیه افراد جامعه در تمامی سنین بهتر است آزمایش های غربالگری را انجام دهند. به‌ویژه افرادی که دارای سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان هستند، باید حتما از سنین پایین این آزمایشات را شروع کنند.
غربالگری چه مزایایی دارد؟
غربالگری باعث تشخیص زودهنگام سرطان میشود. مزایای تشخیص سرطان با استفاده از تست‌های غربالگری عبارت‌اند از:
- تشخیص و شروع درمان زودهنگام
- افزایش شانس زندگی و طول عمر بیماران مبتلا به سرطان
- کاهش هزینه‌های درمان با توجه به کوتاه شدن دوره درمان
آیا غربالگری سرطان خطرناک است؟
غربالگری علاوه بر مزایایی که دارد، ممکن است معایبی نیز داشته باشد. برای مثال خطای نوع دوم یا تشخیص سرطان اشتباه ممکن است در غربالگری رخ دهد. البته این مسئله در تحقیقات پزشکی مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ اما با علم به این موارد، انجام غربالگری توصیه میشود و سازمان‌های بهداشتی مختلف در دنیا (ازجمله موسسه جهانی تحقیقات سرطان)، به‌طور مستمر در حال تحقیق و بررسی یافته‌های پژوهشی جدید و ارائه آن‌ها به مراکز پزشکی در سراسر دنیا هستند. به همین دلیل توصیه میشود در بازههای نسبتاً نزدیک و به صورت دورهای غربالگریها انجام شود تا احتمال خطا در آن کاهش یابد.
غربالگری به چه روش‌هایی انجام میشود؟
بهترین روش برای پیشگیری از سرطان و درمان به‌موقع این بیماری، غربالگری است. غربالگری انواع مختلفی دارد و برای هر بیماری باید آزمایشهای مختلفی صورت بگیرد. هر نوعی از سرطان، تست‌های غربالگری مخصوص خود را دارد. در حال حاضر برخی از سرطان‌ها روش غربالگری مؤثری ندارند. روش‌های رایج غربالگری و تشخیص سرطان شامل کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی، آزمایشهای مدفوع (آزمایش خون مخفی در مدفوع با حساسیت بالا و آزمایش DNA مدفوع)، سی تی اسکن ریه، آزمایش خون، ماموگرافی، تست پاپ اسمیر، تست اچ پی وی، سونوگرافی، ام آر آی و … هستند.
انواع سرطان
سرطان‌های رایج در مردان به ترتیب ابتلا در جهان، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده، سرطان کبد، سرطان خون، سرطان مری، سرطان مثانه، و سرطان کلیه هستند. سرطان‌های رایج در میان زنان باکمی تفاوت نسبت به مردان، به ترتیب سرطان ریه، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان لوزالمعده، سرطان تخمدان، سرطان خون، سرطان رحم، سرطان کبد و سرطان سیستم مغز و اعصاب هستند. سن آغاز غربالگری و روش‌های غربالگری در هر سرطان متفاوت است. در ادامه روش‌های غربالگری و تاثیر آن در درمانهای سرطان را بررسی می کنیم.
انواع غربالگری برای سرطان‌های مختلف
سرطان سینه
یکی از روش‌های غربالگری سرطان سینه، ماموگرافی است. ماموگرافی نوعی اشعه ایکس است که به‌طور خاص برای بررسی بافت سینه بانوان طراحی‌شده است. تصاویر تولیدشده توسط ماموگرافی می‌تواند تومور یا بی‌نظمی و اختلالات در سینه را نشان دهد. به تصاویر تولیدشده به روش ماموگرافی، ماموگرام می‌گویند.
روش دیگر برای تشخیص سرطان سینه، معاینه بالینی است. یک پزشک متخصص هرگونه تغییر در اندازه یا شکل سینه را بررسی و احساس میکند. معاینه کننده همچنین وجود هرگونه تغییر در پوست سینه و نوک سینه را تشخیص میدهد.
روش دیگر، خودآزمایی سینه در بانوان است. برای این کار بانوان بهتر است به تغییرات در سینه‌های خود دقت کرده و در صورت مشاهده هرگونه تغییر، به پزشک متخصص مراجعه کنند.
بهتر است بانوان از سن ۵۰ تا ۷۰ سالگی، هر دو سال یکبار این تست‌ها را انجام بدهند.
سرطان دهانه رحم
برای غربالگری سرطان دهانه رحم، از دو تست پاپ اسمیر (Pap smear) و آزمایش ویروس پاپیلومای انسانی یا (HPV) استفاده میشود. برای این کار، سلول‌های بیرونی رحم تراشیده میشود و آزمایش بر روی آن انجام می‌گیرد. معمولا غربالگری سرطان رحم در خانم‌ها از سن ۲۱ سالگی شروع می شود این آزمایش باید هر ۳ سال یکبار تکرار شود و تا ۶۵ سالگی ادامه پیدا کند.
سرطان روده بزرگ
یکی از روش‌های تشخیص سرطان روده بزرگ استفاده از روش کولونوسکوپی است. در طول این روش، پزشک یک لوله انعطاف‌پذیر و دارای نور به نام کولونوسکوپ را وارد راست‌روده میکند. پزشک می‌تواند کل روده بزرگ را ازنظر پولیپ یا وجود سرطان بررسی کند.
روش دیگر غربالگری سرطان روده بزرگ، سیگموئیدوسکوپی نام دارد. در این روش پزشک از یک لوله منعطف و دارای نور به نام سیگموئیدوسکوپ استفاده میکند. سیگموئیدوسکوپ یا کولونوسکوپ نوعی دستگاه اندوسکوپی است که پزشک به کمک آن روده تحتانی را ازنظر پولیپ و سرطان بررسی میکند. پزشک با این دستگاه نمی‌تواند قسمت بالایی کولون را ببیند.
روش بعدی، آزمایش وجود خون مخفی در مدفوع یا (FOBT) است. این آزمایش خون را در مدفوع پیدا میکند که می‌تواند نشانه پولیپ یا سرطان باشد. دو نوع تست FOBT وجود دارد: تست گایاک و تست ایمنی شیمیایی.
سرطان‌های سر و گردن
این غربالگری برای آزمایش سلامت عمومی بدن کاربرد دارد. پزشک متخصص، بینی، دهان و گلو را از نظر وجود ناهنجاری‌ها بررسی میکند و وجود توده‌ها در گردن را تشخیص میدهد. از جمله آزمایشهای مهم در تشخیص سرطان سر و گردن معاینات دندانپزشکی می باشد.
سرطان ریه
معمولا از سی‌تی‌اسکن با دوز پایین برای تشخیص سرطان ریه (Low Dose CT Scan) استفاده میشود. این اسکن کامپیوتری حلزونی یا مارپیچی، از زوایای مختلف ریه عکس‌برداری میکند. سپس این تصاویر را در یک تصویر سه‌بعدی با جزئیات، ترکیب می‌کنند که هرگونه تومور یا ناهنجاری را نشان میدهد. آزمایش سلولی (سیتولوژی) خلط و عکس رادیوگرافی ساده قفسه سینه (Chest X-Ray) از جمله سایر روش‌های غربالگری سرطان ریه هستند. به‌طورکلی در مواردی که علامتی مشاهده نمی شود، اما فرد دارای ریسک بالای ابتلا به سرطان ریه است، سی‌تی‌اسکن با دوز پایین گزینه مناسبی است. انجام این غربالگری برای افراد ۵۵ تا ۸۰ ساله که زیاد سیگار می‌کشند، ضروری است.
سرطان پروستات
سن شروع غربالگری پروستات در مردان، ۵۵ سال است. بهتر است افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان پروستات هستند و همچنین مردان سیاه‌پوست ، در سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی جهت آزمایشهای غربالگری سرطان پروستات اقدام کنند.
بهترین روش جهت غربالگری سرطان پروستات، بررسی سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون می باشد. در این آزمایش خون، سطح پروستات اندازه‌گیری میشود. در مردان مبتلا به سرطان پروستات، این سطح بالاتر از حد طبیعی خواهد بود. اما سطح بالای پروستات ممکن است نشانه‌ای از بیماریهای دیگری باشد که سرطانی نیستند. توصیه می شود این آزمایش هر یک یا دو سال یکبار و تا ۷۰ سالگی تکرار شود.
معاینه دیجیتال رکتوم یا (DRE) نیز آزمایشی است که در آن پزشک با معاینه رکتوم مرد، سطح پروستات را برای هرگونه بی‌نظمی و ناهنجاری مورد معاینه قرار میدهد.
سرطان پوست
برای تشخیص سرطان پوست، متخصص پوست و مو، پوست را کامل معاینه کرده و آن را از نظر علائم سرطان بررسی میکند.
روش دیگر تشخیص سرطان پوست، خودآزمایی است. افراد می‌توانند کل بدن خود را در آینه بررسی کرده و در صورت وجود علائم غیرطبیعی، به پزشک مراجعه کنند.
روش دیگر برای غربالگری پوست، درموسکوپی نام دارد. در این روش، پزشک از یک دستگاه دستی برای ارزیابی اندازه، شکل و الگوهای رنگ‌دانه‌های پوستی استفاده میکند. درموسکوپی معمولاً برای تشخیص زودهنگام ملانم یا همان تومور پوستی کاربرد دارد.
چگونه باید برای غربالگری سرطان اقدام کنیم؟
بهترین روش برای تشخیص و درمان به‌موقع سرطان، استفاده از روش‌های غربالگری است. جهت تشخیص، غربالگری و درمان سرطان، مراجعه به متخصص انکولوژی توصیه می شود. شما می‌توانید در مورد خطر ابتلا به سرطان با پزشک خود مشورت کنید. با مشاوره می‌توانید بر اساس سن و سابقه پزشکی فردی و خانوادگی خود در مورد یک برنامه غربالگری مناسب تصمیم‌گیری کنید.