آب مقطر چیست؟
به طور کلی آب از دو بخش تشکیل می‌شود یک بخش را قسمت حلّال می‌نامند و بخش دیگر شامل مواد حل شدنی، مانند نمک‌ها، مواد معدنی و … است. با استفاده از فرایند تقطیر می‌توانیم ناخالصی‌ها و مواد حل شده را از بین ببریم و در نهایت چیزی که برای ما باقی می‌ماند، آب مقطر است. البته میکروب‌ها، باکتری‌ها و بسیاری از آلودگی‌ها هم از بین می‌روند.
برای انجام تقطیر، آب ناخالص را حرارت می‌دهیم تا تبخیر شود. سپس بخار حاصل از آب تبخیر شده را باید دوباره میعان کنیم و در طی این فرایند ناخالصی‌ها، ذرات معلق و مواد معدنی در همان ظرف باقی می‌مانند. با میعان بخار آب خالص می‌توان به آب مقطر دست پیدا کرد. با توجه به میزان تقطیر، درجه‌های خلوص باهم تفاوت دارند و نهایتا با میزان تقطیر بیشتر، می‌توان آب را تا حدود ۹9 درصد هم خالص کرد.
انواع آب مقطر
- آب مقطر یکبار تقطیر: این نوع آبی است که فقط یک بار عمل تقطیر بر روی آن انجام گرفته و تقریبا خلوص خوبی هم فراهم می‌کند. اما طبیعتا بین انواع آب مقطرها پایین‌ترین درجه خلوص را دارد.
- آب مقطر دوبار تقطیر: همانطور که از اسمش پیداست، بر روی این آب دوبار عملیات تقطیر صورت گرفته و نسبت به نوع قبلی خلوص بیشتری دارد.
- آب مقطر چند بار تقطیر: آب مقطری که بیشتر از دوبار تقطیر شده باشد را آب مقطر چند بار تقطیر می‌گویند.
- آب دیونیزه: پس از عمل تقطیر، ممکن است یون‌هاییدرون آب مقطر باقی بمانند. حالا در برخی از مصارف شاید ما به آب خالص و بدون یون نیاز داشته باشیم. بنابراین در این مواقع آب را به آب مقطر دیونیزه تبدیل می‌کنند، یعنی کاملا فاقد یون می‌شود.
تفاوت آب مقطر با آب شهری
همانطور که می‌دانید آب باید پیش از مصرف حتما تصفیه شود تا املاح، میکروب‌ها و آلودگی‌های خطرناک آن از بین بروند. پس یعنی املاح ضروری مانند منیزیم و کلسیم همچنان در آب شهری وجود دارند. در مورد آب های معدنی هم همینطور است و املاح موجود در آنها باقی می‌مانند و آب خاصیت خورندگی خود را از دست نمی‌دهد. اما در مورد آب مقطر اینطور نیست. همانطور که پیش‌تر توضیح دادیم، آب مقطر تمامی املاح معدنی خود را طی تقطیر و تبخیر در فشار بالا از دست می‌دهد.
مضرات آب مقطر
پس آیا می‌توان آب مقطر را به جای آب شهری و معدنی نوشید؟ خیر، زیرا طبق تحقیقات بدن ما به املاح آب شهری نیاز دارد تا بتواند بهتر عمل کند، برای استحکام استخوان‌ها، عملکرد بهتر قلب و دستگاه گوارش، حتما باید بخشی از منیزیم و کلسیم مورد نیازمان را از آب شهری دریافت کنیم. پس یادتان باشد که آب مقطر، آب خالصی است که برای کوتاه‌مدت یا مصارف ضروری استفاده می‌شود. بنابراین برای نوشیدن طولانی مدت نه تنها مفید نیست، بلکه مشکل‌ساز هم می‌شود.
فواید آب مقطر
درست است که آب مقطر برای نوشیدن مناسب نیست اما با توجه به مزایای خوب آن، گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلا در بیمارانی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف شده و آماده دریافت انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها هستند، پزشکان نوشیدن آب مقطر را تجویز می‌کنند.
از طرفی گفته می‌شود برای شادابی و جوان ماندن پوست از آب مقطر استفاده کنید. همچنین شما می‌توانید برای مدت کوتاه و با هدف پاکسازی بدن، به جای آب تصفیه شده، آب مقطر بنوشید. اما توجه داشته باشید که این‌ها مزایای آب مقطر برای کوتاه مدت هستند و باید با توجه به تجویز پزشک انجام شوند. پس بدون مشورت با متخصص آب مقطر را به طور مداوم مصرف نکنید.
کاربردهای آب مقطر
- آب مقطر در پزشکی: جهت شستشوی لوازم پزشکی، باید از مایعی استفاده بشود که جای هیچ رسوبی را بر روی تجهیزات باقی نگذارد. بنابراین هنگام تمیز کردن لوازم جراحی می‌توان از آب مقطر برای ضدعفونی استفاده کرد تا هیچ گونه لکه بر روی تجهیزات باقی نماند. همچنین آب مقطر آلودگی و میکروب ندارد، پس تا حدودی باعث استریل شدن این وسایل هم می‌شود.
- برای دستگاه دیالیز: بیمارانی که مشکلات کلیوی دارند باید هر چند مدت یکبار فرآیند دیالیز را انجام دهند تا ناخالصی‌ها از بدن آنها خارج شوند و خون پاک در رگ‌هایشان به جریان درآید. بنابراین آب مقطر پزشکی برای این بیماران استفاده می‌شود و در دستگاه دیالیز کاربرد دارد.
- اسکراب دست و شستشوی جراحات: یکی دیگر از کاربردهای آب مقطر برای ضدعفونی کردن دست جراحان، پیش از عمل جراحی است. زیرا آب شیر شهری هنوز آلودگی‌ها و باکتری‌هایی دارد که نباید به بدن بیماران تحت عمل برسد. بنابراین باید دست جراحان هم پیش از عمل ضدعفونی شود. همچنین جهت جلوگیری از انتقال این میکروب‌ها از طریق جای زخم، باید جراحات بیمار هم با آب مقطر تمیز شوند.
- آب مقطر برای دندانپزشکی: هنگام عصب کشی یا کشیدن دندان، برای شستن دهان از این آب استفاده می‌کنند تا باکتری‌ها را از بین ببرد.
- برای استفاده در دستگاه CPAP: برای بیماری‌های تنفسی گاهی از این دستگاه استفاده می‌کنند و کاربرد اصلی آن هنگام خواب است تا اختلالی در نفس کشیدن رخ ندهد. یکی از کاربردهای پزشکی آب مقطر را می‌توان در همین دستگاه دانست که از نظر بهداشتی هم مشکلی ایجاد نمی‌کند.
به طور کلی در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها توصیه می‌شود که برای دستگاه‌های پزشکی همیشه از آب مقطر با خلوص بالاتر استفاده کنید. زیرا این لوازم گران هستند و باید با جلوگیری از رسوب بستن، طول عمر آنها را افزایش داد. همچنین ممکن است رسوب به دستگاه‌های مختلف، آسیب جدی وارد کند و عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
- آب مقطر برای آزمایشگاه: در آزمایشگاه‌ها برای آن‌که به نتایج دقیق‌تری برسند، باید از آب خالصی استفاده کنند که با سایر مواد شیمیایی واکنش پذیری نداشته باشد. بنابراین آب مقطر آبی است که مواد معدنی و ناخالصی‌های خود را از دست داده، بنابراین برای این مکان‌ها ضروری است و از تغییر نتایج آزمایشگاهی تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
تا این بخش تقریبا فقط برخی از کاربردهای پزشکی آب مقطر را برایتان گفتیم. اما این مایع در صنایع و مکان‌های دیگر هم مورد استفاده قرار می‌گیرد و در منازل هم کاربردهای زیادی دارد. در ادامه برخی از رایج‌ترین مصارف غیرپزشکی آب مقطر را برای شما توضیح می‌دهیم:
- آب مقطر برای خودرو: اگر اتومبیل خودتان را شسته باشید یا داخل آن را تمیز کرده باشید، می‌بینید که نهایتا باز هم ماشین برق نمی‌زند و بر روی تجهیزات مختلف آن لکه‌هایی دیده می‌شود. بنابراین در مناطقی که آب آنها املاح زیادی دارد برای شستشوی نهایی از آب مقطر استفاده می‌کنند تا هیچ رسوبی باقی نماند.
همچنین آب مقطر برای رادیاتور و سیستم خنک کننده اتومبیل هم کاربردی است. زیرا در این قسمت‌ها همیشه باید آب خالص به کار گرفته بشود و آب شهری به دلیل وجود مواد معدنی بعد از مدتی رسوب می‌بندد و لوازم خودرو خوب عمل نمی‌کنند. اما کاربردهای آب مقطر در همین جا تمام نمی‌شود، آب مقطر برای باتری هم استفاده می‌شود تا هیچ آسیبی به آن نرساند و طول عمر باتری افزایش یابد.
- آب مقطر برای آکواریوم: ماهی‌ها گونه‌های مختلفی دارند و برخی از آنها که برای نگهداری در آکواریوم به فروش می‌رسند، به قدری گران هستند که باید در نحوه نگهداری‌شان دقت زیادی شود و وسواس بالایی به خرج داده شود. اما با استفاده از آب مقطر خیالتان راحت‌تر است، زیرا این آب، ناخالصی، میکروب و باکتری ندارد و نهایتا آسیبی به این ماهی‌های قیمتی وارد نمی‌شود. البته در صورت استفاده از آب مقطر باید مواد معدنی مورد نیاز ماهی‌ها را به طور جداگانه به آب آنها اضافه کنیدتا در عملکرد بدنشان مشکلی رخ ندهد.
- آب مقطر برای اتو: یکی از بدترین اتفاق‌هایی که هنگام اتو کردن ممکن است رخ بدهد، افتادن جای لکه و رسوب روی لباس است. مخصوصا اگر رنگ پارچه تیره‌تر باشد این رسوب‌ها و لکه‌ها خودشان را بیشتر نشان می‌دهند. اما آب مقطر کار را برای شما آسان می‌کند. طبق دستورالعمل بیشتر کارخانه‌های سازنده‌ی اتو، استفاده از 50 درصد آب مقطر و 50 درصد آب شهری، احتمالا از ایجاد لکه روی لباس‌ها هنگام اتو کشیدن جلوگیری خواهد کرد.
- آب مقطر برای کنسرو: به افرادی که به کنسرو کردن میوه‌ها علاقه داردن، پیشنهاد می‌شود که به جای آب شیر، بیشتر از آب مقطر استفاده کنند. زیرا این آب بدون هیچ مواد معدنی و نمک، از تغییر طعم یا رنگ محصولات جلوگیری می‌کند و مزه‌ی اصلی میوه‌ها و سبزیجات حفظ می‌شوند.
- آب مقطر برای آرایش: در بیشتر مواد آرایشی از آب استفاده می‌کنند تا باعث شود که مواد بر روی پوست بهتر بنشینند یا بین موهای سر حرکت کنند. یکی دیگر از کاربردهای آب مقطر برای همین بخش است و جهت جلوگیری از انتقال آلودگی و میکروب به لوازم آرایشی، پوست و بدن به کار می‌رود. همچنین به صورت جداگانه می‌توانید از آب مقطر برای پوست خود استفاده کنید تا با کیفیت خوبی، آلودگی‌ها را از روی صورت شما پاک کند.
مواردی که گفتیم فقط برخی از مهم ترین کاربردهای پزشکی و غیرپزشکی آب مقطر بودند. این مایع در بسیاری از صنایع و رشته‌های دیگر استفاده می‌شود و در آزمایش‌های بسیار حساس هم کاربرد دارد.
آب مقطر ۴ لیتری و ۱ لیتری با قیمت مناسبی در فروشگاه اینترنتی هلثیوم، به صورت آنلاین به فروش می‌رسند.