گاز وازلینه چیست؟
گاز استریل پزشکی انواع مختلفی دارد که «گاز وازلینه» یکی از آن‌ها است. گاز وازلینه به‌خصوص برای پانسمان زخم‌های ناشی از سوختگی و مواردی که نباید پانسمان یا گاز به زخم بچسبد به صورت مستقیم روی موضع آسیب دیده استفاده می‌شود. از آنجایی که هر کدام از ما ممکن است دچار سوختگی‌های درجه یک یا دو (خفیف) با آب جوش یا سایر موارد شویم، بهتر است همواره در جعبه کمک‌های اولیه خانگی خود به تعداد کافی گاز وازلینه داشته باشیم.
نگاهی کوتاه به انواع گازهای پزشکی
همانطور که اشاره کردیم گازهای استریل پزشکی انواع مختلفی دارند. گاز استریل ( به انگلیسی Gauze) یک پارچه نازک است که بافتی جدا از هم داشته تا اکسیژن و هوا به راحتی به سطح آسیب دیده رسیده و روند بهبود تسریع یابد. علاوه بر آن این گازها مانع از ورود میکروب، باکتری یا آلودگی‌های محیطی به محل زخم شده یا مانع از گسترش عفونت و خونریزی بیشترمی‌شوند.
از گازهای استریل پزشکی پس از سترون کردن (استریل کردن) برای پانسمان زخم‌ها استفاده می‌شود. بسته به نوع آسیب دیدگی نوع گاز استریلی هم که باید استفاده کنید، متفاوت است.
جالب است بدانید ریشه لاتین کلمه گاز استریل، یعنی “Gauze” ترکیبی از زبان اسپانیایی و فارسی بوده و به معنای پارچه حریر و تور مانندی است که در گذشته به آن «تنظیف» هم گفته می‌شد، اما با پیشرفت علم و استفاده از تکنولوژی‌های جدید انواع مختلفی از این گازها وارد بازار لوازم پزشکی شد که هر کدام کارایی مخصوص خود را داشتند.
گاز استریل در اتاق عمل و بخش پانسمان و جراحی کاربرد بسیار زیادی داشته و معمولا در ابعاد ۱۰ سانتی‌متر در ۱۰ سانتی‌متر تولید می‌شوند. این گازها بسته به نوع و رادیوپک بودن به دو دسته گازهای استریل ساده و خط دار تقسیم می‌شوند.
گاز وازلینه: گازی که آغشته به وازلین یا پارافین سفید درجه مدیکال بوده و به صورت مستقیم روی محل زخم‌های مزمن، زخم‌های خشک و زخم‌های ناشی از سوختگی استفاده می‌شود.
گاز طبی دندانپزشکی: این گازها که به «گاز هیدروفیلی» نیز مشهور هستند، قدرت جذب بالایی داشت و به همین دلیل برای جذب خون یا سایر مایعات در موضع تحت جراحی استفاده می‌شوند.
گاز طبی استریل: این گازها ساده‌ترین نمونه گازهای پزشکی بوده که قابلیت جذب بالایی در مایعات دارند. از این گازها برای جذب خون، جلوگیری از خونریزی یا پساب‌های خونی روی زخم‌های سطحی استفاده می‌شوند.
گاز طبی غیر استریل: این گازها هرگز به صورت مستقیم روی محل آسیب دیده یا زخم قرار نمی‌گیرند، زیرا همانطور که اشاره شد، غیر استریل هستند. از این گازها به عنوان آخرین لایه پانسمان استفاده می‌شود.
لانگ گاز (Long Gauze): لانگ گازها برای کنترل خونریزی، جذب خون و ترشحات عفونی در حین عمل‌های جراحی باز داخلی استفاده می‌شوند.
یکی از مهم‌ترین انواع گازهای استریل که در موارد بسیار زیادی به خصوص در پانسمان زخم‌های ناشی از سوختگی و دارای عفونت کاربرد دارد، «گاز وازلینه» بوده که موضوع اصلی این مطلب است.
از آنجایی که گازهای وازلینه نوعی چربی دارند، به سطح زخم نچسبیده و جدا کردن آن از سطح آسیب دیده درد کمتری برای بیمار به همراه دارد.
گاز وازلینه چیست؟
گاز وازلینه از پرکاربردترین گازهای پزشکی در جهان است که امروزه در سطح وسیعی طراحی و تولید شده و به راحتی از تمام داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های معتبر و آنلاین لوازم پزشکی مانند «هلثیوم» قابل تهیه هستند.
از گاز وازلینه برای پانسمان مستقیم زخم‌ها استفاده می‌شود که علاوه بر حفظ رطوبت موضع آسیب دیده و جلوگیری از خشک شدن آن مانع از ورود آلودگی یا نشت کردن عفونت و خونریزی به سایر لایه‌های پانسمان می‌شود. راحتی کار با آن و درد کمتری که بیمار برای تعویض پانسمان با استفاده از این گازها تحمل می‌کند باعث شده این محصول به صورت گسترده در مراکز درمانی، آمبولانس‌های، بخش اورژانس و مراقبت‌های پزشکی و موارد مشابه کاربرد بسیاری زیادی داشته باشد. گازهای استریل انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
همانطور که اشاره کردیم گاز وازلینه نیز یکی از انواع گازهای استریل پزشکی است اما یک تفاوت با سایر این محصولات پزشکی دارد. این دسته از گازها با «اشعه گاما» استریل می‌شوند و پس از آن برای بسته‌بندی دوباره‌شان از روش «اتیلن اکساید» استفاده می‌شود. ویژگی اصلی این گازها آغشته بودن به لایه‌ای از وازلین پزشکی و بهداشتی نیزاست که برای پانسمان مستقیم زخم‌های مزمن، زخم‌های خشک ناشی از سوختگی و به‌خصوص زخم بستر کاربرد بسیار زیادی دارند.
بنابراین اگر در خانه از سالمند یا یا فردی دچار ناتوانی حرکتی استفاده می‌کنید برای پانسمان زخم بستر او بهتر است حتما به تعداد کافی گاز وازلینه در خانه داشته باشید.
گاز وازلینه از چه چیزی تشکیل شده است؟
گاز وازلینه از الیاف ۱۰۰ درصد پنبه سفید شده با روش‌های استاندارد تولید می‌شود. این گازها معمولا با نوع نخ شماره ۳۰ و تعداد ۱۷ تا ۲۰ رشته در هر سانتی متر مربع که آغشته به پارافین سفید بهداشتی درجه مدیکال (مدیکال گرید) ساخته شده و کاربرد اصلی آن برای پانسمان زخم‌های حاد و آسیب‌های شدید است. به بیان دیگر بیش از ۷۵ درصد بافت گاز وازلینه آغشته به پارافین سفید درجه مدیکال بوده و به همین دلیل برای تامین رطوبت محل آسیب دیده گزینه‌ای بسیار مناسب است.
وجود وازلین در بافت این گازهای استریل کمک می‌کند، رطوبت سطح آسیب دیده حفظ شده و بدون ایجاد درد، سوزش یا خارش به راحتی موضع آسیب دیده را از هرگونه آلودگی حفظ کند.
از آنجایی که معمولا آسیب‌های ناشی از سوختگی با خشکی موضع همراه بوده و برای بیمار دردناک است، استفاده از گاز وازلینه کمک می‌کند تا رطوبت لازم زخم تامین شده و بیمار از لحاظ حرکتی احساس خشکی و سفتی روی پوست خود نداشته باشد. علاوه بر این از آنجایی که گاز وازلینه معمولا به صورت مستقیم با سطح زخم در تماس است لذا پیش از تعویض پانسمان حتما نسبت به استریل کردن دوباره گاز اقدام کنید.
گازهای وازلینه معمولا به صورت «تک پد» یا «چند پند» به راحتی قابل تهیه از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های آنلاین و معتبر لوازم پزشکی هستند. بسته بندی این گازها کاملا استریل بوده و پس از باز کردن بسته بندی نمی‌توانید از سایر گازهای موجود در آن استفاده کنید. لازم به ذکر است برای حفظ رطوبت و پارافین موجود در این گازها و جلوگیری از چسبیدن پدها به یکدیگر، در بسته‌بندی بین آن‌ها حداقل یک «کاغذ گریس پروف» (ضد چربی) قرار می‌دهند.
ویژگی‌های گاز وازلینه چیست؟
پیش از این هم اشاره کردیم که مهم‌ترین ویژگی گاز وازلینه حفظ رطوبت محل آسیب دیده به خصوص در زخم‌های دچار خشکی و ناشی از سوختگی است، اما ویژگی‌های بی‌نظیر این محصول به همین جا ختم نمی‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های گاز وازلینه استریل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای ساخت گاز وازلینه از پنبه ۱۰۰ درصد خالص و طبیعی استفاده شده که به راحتی امکان تبادل اکسیژن در سطح آسیب دیده را فراهم می‌کند. این کار در تسریع روند بهبود و جلوگیری از عفونت و گسترش زخم جلوگیری می‌کند.
- گاز وازلینه فاقد هر گونه سر نخ آزاد یا پرز است. در این خصوص باید اشاره کرد برخی از انواع پانسمان‌ها دارای پرز یا نخ بوده و استفاده از آن‌ها برای پانسمان مستقیم زخم‌ها باعث وارد شدن اجسام خارجی مانند پنبه یا نخ به زخم و بدتر شدن شرایط محل آسیب دیده می‌شود. بهتر است بدانید گاهی حتی ورود نخ‌های گاز استریل پانسمان باعث تشدید عفونت می‌شود.
- گاز وازلینه فاقد هرگونه بو، حساسیت یا مواد شیمیایی است و همانطور که اشاره کردیم برای تولید آن از پارافین سفید درجه مدیکال استفاده می‌شود، به همین دلیل استفاده از این گازها برای پانسمان زخم‌ها هیچ گونه درماتیت پوستی مانند خارش، سوزش یا قرمزی در اطراف موضع ایجاد نخواهد کرد.
- بافت متراکم این دسته از گازهای استریل مانع از نشت کردن عفونت، چرک یا خون به خارج از پانسمان می‌شود. در ضمن گاهی از گاز استریل به عنوان لایه اول پانسمان که به صورت مستقیم روی پوست قرار گرفت استفاده کرده و سپس از باندهای دیگر مانند باند سوختگی قهوه‌ای رنگ برای پانسمان استفاده می‌کنند. این مورد به خصوص در بخش «سوانح و سوختگی» بیمارستان‌ها انجام می‌شود.
موارد استفاده از گاز وازلینه
به غیر از کاربردهای اشاره شده در پانسمان زخم‌های خشک، حاد و مزمن و زخم‌های ناشی از سوختگی و زخم بستر از گاز وازلینه در موارد زیر نیز استفاده می‌شود:
- پانسمان کردن انواع زخم‌های بدون ترشح
- پانسمان بند ناف نوزاد
- پانسمان سوختگی‌های ناشی از اشعه‌های رادیواکتیو
- جراحی‌های واژینال و عمل‌های مربوط به زنان
- پانسمان جراحی‌های زیبایی به‌خصوص «رینوپلاستی» (عمل زیبایی بینی) و غیره
- پانسمان جراحی پیوند پوست
روش استفاده از گاز وازلینه
از آنجایی که بارها اشاره کردیم کاربرد اصلی گازهای وازلینه، پانسمان زخم‌های ناشی از سوختگی می‌باشد، بنابراین بهتر است همواره در خانه و در جعبه کمک‌های اولیه خود یک عدد گاز وازلینه داشته باشید. این گازها بهترین تسکین پس از سوختگی‌های ساده خانگی و گزینه‌ای مناسب برای جلوگیری سریع از خونریزی هستند.
روش استفاده از گاز وازلینه بسیار ساده و آسان است و شما به راحتی می‌توانید با دانستن روش استفاده از این گازها، در مراحل اولیه تا رسیدن کمک‌های پزشکی زخم‌های حاد را پانسمان کنید. برای شروع کافی است به روش زیر عمل کنید:
- ابتدا نوع زخم را بررسی کنید.
- جعبه کمک‌های اولیه را آماده کرده و دست‌های خود را کاملا استریل کنید.
- دستکش پوشیده و با استفاده از «سیلوسپت» محل سوختگی یا زخم را کاملا استریل کنید.
- از هرگونه خشک کردن زخم با پانسمان یا پنبه یا ضدعفونی کردن آن با بتادین و الکل جدا خودداری کنید.
- بر اساس نوع گاز وازلینه‌ای که در خانه دارید، سایز مناسب را انتخاب کرده و با استفاده از «اپلیکاتور» گاز را به صورت مستقیم روی زخم قرار دهید.
- می‌توانید از سایر گازهای استریل موجود در خانه برای کامل کردن پانسمان استفاده کنید.
توجه: پیش از هرگونه اقدامی ابتدا با اورژانس تماس گرفته و در صورتی که شرایط فرد آسیب دیده شدید باشد برای دریافت کمک‌های پزشکی هیچ اقدامی نکرده و به اولین مرکز پزشکی مراجعه کنید.
در هنگام استفاده به نکات زیر دقت داشته باشید:
استفاده از هر چیز به خصوص کالاها و محصولات پزشکی راه و روش مخصوص خود را دارد و در صورتی که اطلاعاتی در خصوص کمک‌های اولیه ندارید بهتر است سریعا از افراد با تجربه برای کنترل کردن شرایط فرد مصدوم کمک بگیرید. در خصوص استفاده از گاز وازلینه مانند هر محصول پزشکی دیگری باید به نکات خاصی توجه داشته باشید:
- از آنجایی که گاز وازلینه به صورت مستقیم روی سطح زخم قرار می‌گیرد، حتما باید در بسته‌بندی استریل بوده و حتما از این گاز برای اولین بار استفاده کنید.
- در صورتی که بسته‌بندی گاز وازلینه را برای پانسمان استفاده کردید، شرایط استریل آن از بین رفته و دیگر نمی‌توانید برای پانسمان زخم‌ها از سایر گازها استفاده کنید.
- به دلیل ترکیبات گاز وازلینه نمی‌توان از روش «اتیلن اکساید» برای استریل کردن خود گازها استفاده کرد. برای استریل کردن گاز وازلینه از روش «اشعه گاما» در مراکز انرژی اتمی پزشکی استفاده می‌شود.
- گاز وازلینه نباید هیچ گونه سرنخی داشته باشد. این مورد باعث می‌شود نخ به موضع زخم باز وارد شده و باعث ایجاد عفونت شود.
- وازلین موجود در این گازها باید به صورت یکنواخت در تمام سطح پدها پخش شده باشد.
- در هنگام خرید حتما اطلاعات روی بسته‌بندی را بخوانید. به تاریخ انقضا، نشان بهداشت و سایر اطلاعات مشابه دقت داشته باشید.
- بسته بندی گاز وازلینه کاملا استریل است، در صورت مخدوش بودن یا تمام شدن تاریخ انقضا هرگز از آن برای پانسمان زخم استفاده نکنید.
جهت تهیه کالاهای پزشکی، به‌خصوص آن دسته از محصولاتی که به صورت مستقیم با سطح آسیب دیده یا زخم باز در تماس هستند، حتما به داروخانه‌ها مراجعه کرده یا محصول مورد نظر خود را از فروشگاه‌های آنلاین و معتبر لوازم پزشکی مانند «هلثیوم» خریداری کنید. به این ترتیب از اصالت و استریل بودن کالای مورد نظر خود مطمئن خواهید بود.