امروزه اکثر والدین برای نوزادان و کودکان خود از پوشک نوزاد یک‌بار مصرف استفاده می‌کنند و تصور زندگی بدون پوشک برای آنها دشوار است. در واقع پوشک یکی از کاربردی‌ترین ابداعات بشر به حساب می‌آید که توانست والدین زیادی را از شستن پوشک پارچه‌ای یا همان کهنه راحت کند. هرچند این مسئله که پوشک‌ها از چه موادی ساخته می‌شوند و آیا استفاده از آنها برای نوزادان و کودکان کاملا بی‌خطر است برای والدینی که از این محصولات استفاده می‌کنند و این محصولات ساعات زیادی در تماس مستقیم با پوست کودکشان دارد همچنان از اهمیت زیادی برخوردار است. متخصصان اطفال و دیگر کارشناسان اعتقاد دارند پوشک‌های یک‌بار مصرف محافظت از پوست نوزادان را به خوبی انجام می‌دهند و طبق گزارش‌های موجود، التهاب‌های پوستی پای کودکان یا ادرارسوختگی اغلب به دلیل دیر عوض کردن پوشک است و عفونت‌های قارچی و تحریک این ناحیه نیز به علت اسهال یا مدفوع بسیار آبکی ایجاد می‌شود، نه به دلیل استفاده از پوشک‌ها.
پوشک چیست؟
پوشک وسیله‌ای است که برای نوزادان و کودکان و حتی در برخی سالمندان استفاده می‌شود که قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نیستند. این وسیله از پنبه یا الیاف قابل جذب ساخته شده تا سببِ ادرارسوختگی نشود. برخی پوشک‌ها یک‌بار مصرف‌اند و برخی نیز قابل شستشو و با قابلیت استفاده دوباره.
ویژگی‌های پوشک مناسب برای نوزادان و کودکان
-
قابلیت جذب بالا
در هنگام انتخاب پوشک به میزان قدرت جذب آن باید توجه کرد. اگر پوشک کودک از قدرت جذب خوبی برخوردار نباشد، ادرار و مدفوع روی سطح پوست باقی مانده و باعث حساسیت و سوختگی پوست می‌شود. این موضوع در هنگام خواب کودکان اهمیت بالایی دارد.
-
ضد حساسیت بودن
در ساخت برخی از پوشک‌ها از مواد و لوسیون‌هایی استفاده می‌شود که علاوه بر بوی خوب، باعث نرمی و لطافت پوست کودکان هم می‌شود اما ممکن است برای بعضی از کودکان آلرژی‌زا باشد و آنها را اذیت کند.
-
وجود چسب‌های محکم و منعطف
اگر پوشک چسب محکم و منعطف نداشته باشد، در بدن کودک به درستی قرار نمی‌گیرد و ممکن است محتویات داخل پوشک به بیرون نشت کند و همچنین اگر چسب پوشک شل باشد، به راحتی جدا می‌شود و باید پوشک کودک را زودتر از زمان مقرر تعویض کرد.
-
وجود نوارهای کشی و نرم
در هنگام انتخاب پوشک، به نوارهای کناری آن هم توجه داشته باشید. پوشکی که نوارهای کشی و محکمی داشته باشد، به کودک اجازه می‌دهد که پاهای خود را به راحتی حرکت دهد. همچنین باید دقت کرد که پوشک خوب، بیش از چهار انگشت میان دو پای نوزاد فاصله ایجاد نمی‌کند.
-
اندازه و سایز مناسب
توجه به سایز پوشک یکی از نکات ضروری در هنگام خرید است. سایز پوشک متناسب با سن و وزن کودک تغییر می‌کند.
– پوشک سایز صفر: برای نوزادان تا 5/2 کیلوگرم
– پوشک سایز یک: برای نوزادان 2 تا 5 کیلوگرم
– پوشک سایز دو: برای کودکان 3 تا 6 کیلوگرم
– پوشک سایز سه: برای کودکان 4 تا 9 کیلوگرم
– پوشک سایز چهار: برای کودکان 7 تا 18 کیلوگرم
– پوشک سایز پنج: برای کودکان 11 تا 25 کیلوگرم
– پوشک سایز شش: برای کودکان بالای 15 کیلوگرم
ممکن است سایزبندی شرکت‌های مختلف کمی با هم تفاوت داشته باشد، اگر احساس کردید پوشک روی پای فرزندتان جا می‌اندازد یا محتویات پوشک به بیرون نشت می‌کند، بهتر است سایز پوشک کودک خود را تغییر دهید.
ترکیبات سازنده‌ی پوشک نوزاد
شرکت‌های تولیدکننده پوشک ملزم به نوشتن جزئیات مواد به کار رفته در محصولات خود بر روی بسته‌بندی نیستند اما اغلب پوشک‌های یک‌بار مصرف از مواد مشابه ساخته می‌شوند. پوشک نوزادان از دو بخش اصلی لایه بیرونی پوشک و هسته‌ی جاذب یا لایه‌ی درونی پوشک تشکیل شده است.
لایه بیرونی پوشک نوزاد
لایه بیرونی پوشک معمولا از فیلم‌های پلی‌اتیلن ساخته می‌شود که در واقع همان چیزی است که کیسه‌های پلاستیکی از آن ساخته می‌شوند. قسمت داخلی پوشک که با پوست کودک هم تماس دارد معمولا از پلی‌پروپیلن (ماده‌ای رایج که در تولید لباس زیر حرارتی استفاده می‌شود) ساخته می‌شود. پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن هر دو ضد حساسیت و آلرژی هستند و استفاده از آنها برای کودکان خطری ندارد. برخی از شرکت‌ها در لایه داخلی پوشک از آلوئه‌ورا، ویتامین ای (E) و سایر ترکیبات سازگار با پوست که در پمادهای ادرار سوختگی هم وجود دارند، استفاده می‌کنند که باعث بهبود کیفیت پوشک و بوی خوب می‌شود.
هسته جاذب یا لایه درونی پوشک نوزاد
قسمت میانی یا هسته جاذب پوشک از ماده‌ای به نام خمیر چوب تهیه شده و با کمک کلر سفید شده است. خمیر چوب از پلیمرهایی که قدرت جذب بسیار بالایی دارند، مانند سدیم پلی‌اکریلات ساخته می‌شود. استفاده از سدیم پلی‌اکریلات این امکان را به پوشک می‌دهد که نازک‌تر باشد، در خشک نگه داشتن کودک عملکرد بهتری داشته باشد و بتواند تا 30 برابر وزن خود ادرار جذب کند. سدیم پلی‌اکریلات باید در هستۀ پوشک باقی بماند اما درصورتیکه از لایه‌ی داخلی نشت کند، دانه‌های کریستالی کوچکی بر روی پوست نوزاد یا کودک دیده می‌شود.
-
سدیم پلی‌اکریلات
سدیم پلی‌اکریلات موجود در پوشک‌های یک‌بارمصرف، ماده‌ای ملایم است. استنشاق ذرات کوچکی از آن ممکن است مجاری تنفسی را تحریک کند، اما این ماده غیرسمی است. سدیم پلی‌اکریلات به تنهایی تحریک‌کنندۀ پوست نیست و از آنجا که یک پلیمر است، مولکول‌های آن در زنجیره‌های طولانی به هم می‌چسبد و بزرگ بودن این زنجیره‌ها باعث می‌شود که امکان جذب شدن از طریق پوست وجود نداشته باشد. اما گاهی سدیم پلی‌اکریلات با مقدار کمی اسید اکریلیک که پسماندی از فرایند‌های تولید است، ترکیب می‌شود که از لحاظ نظری، در دُزهای بالا می‌تواند به پوست نوزاد آسیب برساند. اما با توجه به گزارشات موجود، در پوشک‌های یک‌بارمصرف، اسید اکریلیک کافی برای ایجاد نگرانی وجود ندارد. افرادی که دربارۀ خطرات ناشی از پوشک یک‌بارمصرف هشدار می‌دهند غالباً می‌گویند سدیم پلی‌اکریلات می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک پوستی شود، اما خوشبختانه به نظر می‌رسد چنین واکنش‌هایی بسیار نادر باشد و تعداد بسیار کمی از کودکان به ماده‌ای در پوشک خود واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهند که مورد خطرناکی در این رابطه گزارش نشده است.
-
دیوکسین
از دیگر مواد شیمیایی است که در هسته جاذب پوشک استفاده می‌شود. پوشک‌های یک‌یار مصرف حاوی مقادیر ناچیزی از این ماده هستند. بر اساس پژوهش‌های انجام شده این ماده خطری برای سلامت کودکان ندارد و در واقع مقدار دیوکسینی که کودکان در رژیم غذایی روزانه خود دریافت می‌کنند بسیار بیشتر است. هرچند دیوکسین موجود در پوشک‌های یک‌بار مصرف می‌تواند آب‌های زیرزمینی نزدیک محل‌های دفن زباله را آلوده کند.
-
رنگ و عطر پوشک بچه
در تصاویری که روی لایۀ بیرونی بسیاری از پوشک‌ها وجود دارد، از رنگ استفاده شده است و شاید در کش پشت پوشک، شاخص رطوبت و دور پاها نیز رنگ وجود داشته باشد. پوشک‌های معطر نیز حاوی مقدار کمی عطر بین هستۀ جاذب و لایه‌های بیرونی هستند. این عطرها معمولاً شامل سیترال است که ترکیبی با بوی مرکبات و اغلب در اسانس لیمو و پرتقال یافت می‌شود. رنگ‌های استفاده‌شده در پوشک‌ها عموماً بی‌خطر است، اما در موارد نادر، برخی از آنها ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک در کودکان شود، هرچند به نظر می‌رسد واکنش‌های آلرژیک و شدید غیرمعمول است. طبق گزارشات، مقدار سیترال موجود در یک پوشک معطر معمولی حدود یک میلیون بار کمتر از مقداری است که بتواند هر نوع مشکلی برای کودک ایجاد کند. اما شاید بد نباشد برای دور ماندن از این مواد، پوشک‌های بدون رنگ، بدون رایحه و بدون کلر بخرید که به راحتی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها در دسترس است.
نکات مهم در هنگام تعویض پوشک
- قبل و بعد از تعویض پوشک، دست‌های خود را به‌خوبی بشویید.
- چسب پوشک را به‌گونه‌ای ببندید که ردی از خود به جا نگذارد و مانع از خون‌رسانی نشود. چسب را به‌اندازه‌ای محکم کنید که مانع از بیرون زدن ادرار یا مدفوع باشد و موجب ناراحتی کودک نباشد.
- چه در هنگام شستشوی نوزاد و چه هنگامی که از دستمال مرطوب برای تمیز کردن او استفاده می‌کنید، باید از سمت جلو به عقب این کار انجام شود تا آلودگی و میکروب به ناحیه تناسلی او نرسد.
- پس از هر بار کار کردن شکم یا خیس شدن پوشک باید آن را تعویض کرد. استفاده از آب ولرم و حوله تمیز در بین تعویض پوشک، و استفاده از روغن یا پودر بچه برای جلوگیری از به وجود آمدن کهیر الزامی است
انواع پوشک
در حال حاضر دو نوع پوشک در بازار موجود است:
- پوشک‌های شورتی که استفاده از آنها بسیار آسان است و دقیقا مانند هر لباس زیر دیگری، به کودک پوشانده می‌شود و در هنگام در آوردن هم به راحتی از کنار باز می‌شود.
- پوشک‌های معمولی که چسب دارند و می‌توان به راحتی از آنها استفاده کرد.
سن استفاده از پوشک
کودکان تا حدود ۳۰ ماهگی با مفهوم پر شدن مثانه آشنا نیستند. در این زمان که در واقع کودک شما ۲/۵ ساله است می‌توانید با استفاده از کتاب‌ها و مقالات آموزشی کم‌کم او را با مفهوم دستشویی رفتن آشنا کنید.
راهکارهای رفع حساسیت ناشی از پوشک بچه
اگر در کودک خود موارد حساسیت به پوشک را مشاهده کردید، پیشنهاد می‌شود موارد زیر را امتحان کنید:
- برند پوشک را تغییر بدهید و بررسی کنید که آیا مجدد علایم حساسیت مشاهده می‌شود.
- برای مدتی کوتاه از کهنه‌‌های عاری از رنگ و مواد شیمیایی استفاده کنید.
- برای جلوگیری از ادرار سوختگی در ناحیه‌ی زیر پوشک نوزاد، پوشک او را به طور مرتب عوض کنید.
- هنگام استفاده از پماد یا کرم محافظ پوست و استفاده از پوشک جدید، اطمینان حاصل کنید که پوست کودک کاملا خشک است.
- سوختگی پوشک یا کهیر ناشی از آن اغلب یک تورم قرمز رنگ و دردناک است، که ظرف چند روز و پس از شستن با آب گرم و چرب کردن پوست و مدتی استفاده نکردن از پوشک از بین می‌رود. اگر سوختگی پوشک پس از سه روز مراقبت خوب نشد یا بدتر شد، باید با پزشک تماس گرفته شود.