یکی دیگر از تجهیزات بسیار مهم و مورد نیاز افراد مبتلا به دیابت، «سوزن تست قند خون» یا «لانست» است. شاید شما هم تا به حال دیده باشید که افراد مبتلا به بیماری قند خون، برای اندازه‌گیری روزانه میزان «انسولین» خون و تعیین زمان تزریق از دستگاه‌‌هایی به اسم «گلوکومتر» استفاده می‌کنند که دارای تیغه و سوزن هستند. این تیغه همان «لانست» یا «سوزن تست قند خون» است. برای اندازه گیری میزان انسولین، فرد مبتلا به دیابت باید سر یکی از انگشتان خود را به آرامی با استفاده از لانست خراش داده و مقداری خون روی نوار تست دیابت قرار دهد. بعد از آن دستگاه می‌تواند اطلاعات مورد نیاز فرد از جمله میزان انسولین خون یا افزایش و کاهش قند خون را نمایش بدهد.
لانست یا سوزن تست قند خون چیست؟
لانست یا سر سوزن خونگیری وسیله‌ای سوزنی شکل برای نمونه برداری از خون بدون درد و در خانه است. از آنجایی که این وسیله به صورت مستقیم با فرآورده‌های خونی در ارتباط است لذا وسیله‌ای کاملا شخصی و یکبار مصرف بوده و پس از هر مرتبه خونگیری باید تعویض شود.
لانستها شاید در ظاهر وسیله‌ای بسیار ساده باشند، اما کاربردهای بسیار زیادی از جمله موارد زیر دارند :
- اندازه گیری قند خون بیماران دیابتی
- تست هایپوتیروئیدی نوزادان
- بررسی زمان و میزان انعقاد خون
- انجام سایر تست‌های آزمایشگاهی
- خونگیری از نوزادان برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی، فاویسم (باقلا زدگی) یا زردی
اجزای تشکیل دهنده لانست
لانستها انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت، اما عموما این وسیله‌‌‌ها شامل بدنه، کلاهک محافظ و نیدل یا سر سوزن هستند. کلاهک و بدنه لانست از بهترین مواد PVC درجه مدیکال (Medical Grade) ساخته شده‌اند. همچنین سوزن لانست از جنس فولاد ضدزنگ بوده و استفاده از آن‌ها هیچگونه دردی ایجاد نمی‌کند.
سوزن لانست بسیار نازک بوده و برای انجام خونگیری از مویرگ‌ها بسیار مناسب است. اگر در مورد میزان خونریزی دست بعد از استفاده از لانست نگران هستید، باید گفت که سوزن لانست بیشتر از یک تا دو قطره خون از انگشتان شما خارج نمی‌کند، بنابراین نگران این مورد نباشید.
کلاهک لانست نیز برای جلوگیری از آلودگی سرسوزن طراحی شده است. معمولا بدنه لانست را برای خونگیری در دستگاه گلوکومتر یا اتولانست قرار داده و بعد عمل خونگیری را انجام می‌دهند.
لانستها معمولا در انواع فلزی، چند پر و اتوماتیک طراحی شده و شما می‌توانید بسته به نیاز خود اقدام به خرید این کالا از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های لوازم پزشکی معتبر و آنلاین مانند «هلثیوم» نمایید.
انواع لانست یا سوزن تست قند خون
همانطور که اشاره کردیم، لانستها انواع مختلفی دارند که عبارتند از :
- لانست‌های گلوکومتری یا لانست غیر اتومات، شامل لانست چهار پر و دو پر
- لانست اتوماتیک، اتولانست یا سیفتی لانست (Safety Lancets)
لانست گلوکومتری یا لانست غیر اتومات چیست؟
این وسیله نسبت به نمونه قبلی بیشتر مورد استفاده بیماران دیابتی است. همانطور که اشاره کردیم لانستها شامل کلاهک، بدنه محافظ و سر سوزن هستند. این دسته از لانستها برای دستگاه‌های گلوکومتری مناسب بوده و برای استفاده باید در دستگاهی به نام قلم لانست قرار گیرند.
شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که لانست چهار پر یا دو پر چیست؟ در این مورد باید گفت، اصطلاح لانست دو پر وچهارپر مربوط به طراحی بدنه اصلی و نگهدارنده سوزن تست قند خون است. در مدل‌های چهار پر، بدنه اصلی لانست شبیه به یک + دارای چهار قسمت بوده و در لانست‌های دو پر، بدنه به صورت یک استوانه با دو برجستگی در امتداد هم طراحی شده است. بسته به نوع قلم لانست و دستگاه گلوکومتر خود باید از سوزن مخصوص چهار پر یا دو پر استفاده کرد. جالب است بدانید به لانست‌های دو پر، «لانست کتابی» نیز گفته می‌شود.
برخلاف لانست‌های اتوماتیک، این نوع از لانستها با قلم لانست، نوار تست قند خون و دستگاه گلوکومتر تکمیل می‌شوند و به تنهایی کاربردی ندارند.
اتولانست یا سیفتی لانست چیست؟
این دسته از لانستها کاملا استریل و یکبار مصرف بوده و به گونه‌ای طراحی شده‌اند که سر سوزن آن به صورت پرتابی عمل کرده و پس از استفاده نمی‌توانید دوباره از آن برای خونگیری مجدد استفاده کنید. به دلیل همین طراحی ویژه و توجه به یک بار مصرف بودن سر سوزن آن، به این دسته از لانستها، «سیفتی لانست» می‌گویند.
اتولانست‌ها دستگاهی کاملا اتوماتیک و یک بار مصرف بوده که بدون نیاز به دستگاه گلوکومتر و ایجاد درد یا خونریزی می‌توانند قند خون را اندازه گیری کرده یا عمل خونگیری را بسیار سرعت ببخشند.
کاربرد سیفتی لانست یا اتو لانست
جالب است بدانید علاوه بر دیابتی‌ها، از سیفتی لانست در بخش اورژانس یا آمبولانس‌ها به صورت گسترده استفاده می‌شود. به دلیل اهمیت تعیین سریع گروه خونی برای مصدومان در بخش اورژانس از سیفتی لانست استفاده می‌شود. از جمله سایر کاربردهای سیفتی لانست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- بخش نوزادان، زنان و زایمان : از آنجایی که رگ‌های نوزادان بسیار ظریف است، معمولا عمل خونگیری برای بررسی سلامت آن‌ها از طریق اتولانست استفاده می‌شود.
- برای تشخیص بیماری زردی نوزادان : بیماری زردی، یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در نوزادان است. از آنجایی که برای تعیین میزان زردی نوزاد نیاز به خونگیری است، از لانست برای خونگیری کف پای نوزادان بین ۳ تا ۵ روزه استفاده می‌کنند.
- پزشکی قانونی : در پزشکی قانونی نیز از اتو لانست برای تعیین گروه خونی، غلظت خون و آزمایش‌های ژنتیکی استفاده می‌شود.
- مراکز خونگیری و جمع آوری پلاسمای خون : در این مراکز از اتو لانست برای تعیین غلظت خون استفاده می‌شود. در صورتی که غلظت خون از حد مشخصی بالاتر باشد، پلاسمای آن برای جمع آوری مناسب نخواهد بود.
- مراکز آزمایش ژنتیکی : استفاده از لانست در بخش نوزادان بسیار رواج دارد، علاوه بر موارد قبلی، برای انجام آزمایش ژنتیکی «فنیل کتونوری» که نوعی عقب ماندگی ذهنی است از لانست برای خونگیری کف پای نوزادان ۱ تا ۵ روزه استفاده می‌شود. جالب است بدانید در صورت تشخیص به موقع این اختلال ژنتیکی در روزهای اول تولد نوزاد، می‌توان با مکمل‌های دارویی و غذایی از بروز عقب ماندگی ذهنی نوزاد جلوگیری کرد.
ویژگی‌های اتولانست یا سیفتی لانست
عمده‌ترین ویژگی‌های یک اتولانست عبارت است از :
- گیج لانست : در حقیقت، «گیج لانست» (Lancets Gauge) معیاری جهانی برای نشان دادن ضخامت سوزن لانست است. هر چه گیج شماره بالاتری داشته باشد، سوزن آن ظریف‌تر است. به طور معمول، گیج یک لانست اتوماتیک، شماره ۲۱ است.
- طول سوزن : منظور از این مورد، عمق نفوذ یا همان ارتفاع سوزن لانست است. معمولا سوزن لانست تا عمق ۲.۴ میلی متر در پوست نفوذ می‌کند.
چطور از یک اتولانست استفاده کنیم؟
در صورتی که مبتلا به دیابت هستید، بهتر است ابتدا روش استفاده از لانست یا سوزن تست قند خون را از پزشک خود بپرسید، پس از آن می‌توان به روش زیر در خانه کار خونگیری و اندازه گیری میزان انسولین خود را انجام دهید :
۱. موضعی که قصد خونگیری دارید را با پد الکلی استریل کنید.
۲. ابتدا درب محافظ لانست را بردارید.
۳. لانست را روی موضعی که قصد خونگیری دارید قرار دهید.
۴. به آرامی انتهای لانست را فشار دهید. مقدار خون را روی نوار تست قند خون در گلوکومتر قرار داده و اجازه دهید دستگاه اطلاعات لازم را به شما نشان دهد.
نکاتی که در مورد لانست یا سوزن قند خون باید به آن دقت داشته باشید
همانطور که اشاره کردیم لانست و سوزن تست قند خون به صورت مستقیم با فرآورده‌های خونی در ارتباط هستند، به همین دلیل در مورد استفاده از آن‌ها باید بسیار دقت داشته باشید. موارد زیر از جمله نکاتی است که باید در هنگام استفاده از لانست و سوزن قند خون به آن دقت داشته باشید :
- سوزن تست قند خون کاملا یک بار مصرف است. پس از استفاده سوزن را در سیفتی باکس امحا کنید.
- جهت استفاده از هر گونه وسیله‌ای ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
- هرگز بدون اطلاع یا آموزش قبلی اقدام به استفاده از لانست و سوزن قند خون در خانه نکنید.
- هرگز از سوزن مشترک با سایر افراد استفاده نکنید. با این کار علاوه بر دیابت، احتمال ابتلا به بیماری‌های خونی مانند ایدز و هپاتیت ب نیز افزایش می‌یابد.
- فردی که به تنهایی از یک دستگاه گلوکومتر استفاده می‌کند، می‌تواند تا دو مرتبه از یک سوزن تست قند خون برای اندازه گیری انسولین استفاده کند، به شرط آن که ابتدا سوزن را با پد الکلی کاملا استریل کند.
- برای افراد دیابتی در دسترس بودن تجهیزات ساده‌ای مانند سوزن تست قند خون و نوار دیابت بسیار اهمیت دارد. اگر یکی از اعضای خانواده به مشکل دیابت دچار است، همیشه از وجود تعداد کافی این وسایل در خانه اطمینان حاصل کنید.
- علاوه بر سوزن تست قند خون، قلم‌های دیابت نیز شخصی است. هرگز قلم خود را با دیگری تعویض نکنید. حتی اگر فرد اقدام به تعویض سر سوزن هم نماید، باز هم چنین کاری احتمال ابتلا به بیماری‌های خونی را افزایش می‌دهد.
- پیش از انجام آزمایش، موضعی که قصد وارد کردن لانست را دارید حتما با پد الکلی ضدعفونی کنید.
- از کنار انگشت برای خونگیری استفاده کنید. هر مرتبه بهتر است خونگیری را از یک انگشت انجام دهید.
- برخی از انواع لانستها را می‌توان روی بازو یا کنار کشاله ران استفاده کرد، برای خونگیری از این نواحی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- از خونگیری نترسید. سوزن تست قند خون هیچ گونه دردی ایجاد نمی‌کند. اگر اولین مرتبه است که می‌خواهید از دستگاه در خانه استفاده کنید، اجازه دهید فردی آموزش دیده این کار انجام دهد.
- برای تهیه کالاهای پزشکی که به صورت مستقیم با فرآورده‌های خونی در ارتباط هستند، حتما از داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های معتبر و آنلاین لوازم پزشکی مانند «هلثیوم» اقدام به خرید کنید.